ΥΠΟΣΥΝΕΙΔΗΤΑ ΜΗΝΥΜΑΤΑ

Υποσυνείδητα μηνύματα λέγονται τα οπτικά ή ακουστικά μηνύματα που προβάλλονται τόσο γρήγορα (σε ένα κλάσμα του δευτερολέπτου), που δεν προλαβαίνουν να γίνουν αντιληπτά από το συνειδητό και προχωρούν κατευθείαν στο υποσυνείδητο, όπου εντυπώνονται σαν υποβολές και ωθούν τα άτομα σε συγκεκριμένες δράσεις. Πολλοί έχουν μιλήσει για ένα "κατώφλι αίσθησης ή συνειδητότητας", που αν ένα μήνυμα μεταδίδεται κάτω από αυτό, δε γίνεται αντιληπτό και διεισδύει λαθραία και απαρατήρητα στο υποσυνείδητο.

Πριν 40 περίπου χρόνια η Αμερική ταράχθηκε από το τρόμο των υποσυνείδητων μηνυμάτων που θα μπορούσαν να στέλνονται από το "Μεγάλο Αδελφό"και να αναγκάζουν τους ανθρώπους να κάνουν πράγματα ενάντια στη θέλησή τους. Όλα ξεκίνησαν με τον διαφημιστή Τζέιμς Βίκαρυ, ο οποίος άρχισε να προβάλλει υποσυνείδητες διαφημίσεις σε ανυποψίαστους θεατές στη διάρκεια κινηματογραφικών προβολών.

Ο Βίκαρυ είχε κάνει αρχικά μελέτες για το ρυθμό με τον οποίον ανοιγοκλείνουν οι γυναίκες τα μάτια τους σε διάφορους τρόπους παρουσιάσεως των προϊόντων ενός καταστήματος. Αναζητούσε να συνδυάσει αυτό το ρυθμό με το ενδιαφέρον τους για τα προϊόντα και τους τρόπους παρουσιάσεώς τους. Το 1957 ανήγγειλε ότι είχε σχεδιάσει μία μηχανή προβολής υποσυνείδητων μηνυμάτων, που μπορούσε να μεταδίδει απαρατήρητα μηνύματα στον κινηματογράφο. Ισχυρίσθηκε ότι είχε διεξάγει ένα τεστ έξη εβδομάδων σε ένα κινηματογράφο στο Φορτ Λη του Νιου Τζέρσεϋ, όπου είχε προκαλέσει μια σημαντική αύξηση των πωλήσεων. Τα μηνύματα "Πεινάτε; Φάτε ποπ κορν" και "Διψάτε; Πιέστε κόκα κόλα" προβάλλονταν στην οθόνη κάθε πέντε δευτερόλεπτα σε όλη τη διάρκεια του φιλμ, εμφανιζόμενα τόσο γρήγορα (σε 1/3.000 του δευτερολέπτου), που δεν γινόντουσαν αντιληπτά από τους θεατές. Ο Βίκαρυ είπε ότι τα υποσυνείδητα μηνύματα αύξησαν τις πωλήσεις της κόκα κόλας κατά 18% και του ποπ κορν κατά 58%.

Παρόλο που ο Βίκαρυ δεν έδωσε πολλές λεπτομέρειες για το πείραμά του, τα νέα ότι τα υποσυνείδητα μηνύματα μπορούσαν να επηρεάσουν τη σκέψη και τις πράξεις των ανθρώπων εξαπλώθηκαν γρήγορα σε όλη την Αμερική και πολλοί άνθρωποι άρχισαν να φοβούνται και να αντιδρούν γι' αυτή τη θρασεία, ύπουλη και προσβλητική, όπως πίστευαν, παρείσδυση στο υποσυνείδητό τους. Μπορεί να μην μπορούσαν να δουν τα υποσυνείδητα μηνύματα, αλλά ήταν σίγουρο ότι έπρεπε να προσέξουν πολύ γι' αυτά.

Η διαφημιστική βιομηχανία γρήγορα κατάλαβε ότι οποιαδήποτε κέρδη θα μπορούσε να έχει από τις διαφημίσεις που χρησιμοποιούσαν υποσυνείδητα μηνύματα, θα τα έχανε γρήγορα από την αυξανόμενη κατακραυγή του κόσμου. Η Εθνική Ραδιοφωνία και Τηλεόραση ζήτησε από τα μέλη της να αποφεύγουν να χρησιμοποιούν υποσυνείδητα μηνύματα μέχρι να ρυθμιστεί το θέμα, γιατί αυτά "μπορούσαν να εκφοβίσουν τους καταναλωτές και να βλάψουν την αξιοπιστίατων διαφημιστών".

Η ανησυχία της κοινής γνώμης εξαπλώθηκε και στο Κογκρέσο, όπου κάποιοι ζήτησαν να απαγορευθεί αυτή η δόλια τεχνική. Ο Δημοκρατικός μάλιστα Αντιπρόσωπος της Ουτάχ, Γουίλιαμ Ντόουσον, προειδοποίησε για τους κινδύνους να χρησιμοποιηθεί η μέθοδος για τους σκοπούς της πολιτικής προπαγάνδας και να οδηγήσει στην εγκαθίδρυση μιας ολοκληρωτικής κυβερνήσεως.

Ο σταθμός WTWO, στο Μπάνγκορ του Μέιν δοκίμασε το Σεπτέμβριο του 1957 επί δυο βδομάδες τα υποσυνείδητα μηνύματα στις αναγγελίες του σταθμού. Μέρα παρά μέρα μετέδιδε κάθε 11 δευτερόλεπτα, για 1/80 του δευτερολέπτου, τις λέξεις: "εάν έχετε δει αυτό το μήνυμα, γράψτε στο WTWO". Ο σταθμός ανέφερε ότι δεν υπήρξε καμιά παρατηρήσιμη αύξηση στο ταχυδρομείο του κι εγκατέλειψε έτσι το πείραμα.

Ο Βίκαρυ για να κατευνάσει τους φόβους του Κογκρέσου και να σώσει τη πελατεία του, έκανε μια επίδειξη της τεχνικής του τον Ιανουάριο του 1958 για την Ομοσπονδιακή Επιτροπή Επικοινωνιών (FCC) σ' ένα τηλεοπτικό στούντιο της Ουάσιγκτον. Μεταδόθηκαν σύντομα υποσυνείδητα μηνύματα (διαρκείας 1/20 του δευτερολέπτου), κάθε πέντε δευτερόλεπτα, στη διάρκεια της προβολής της ταινίας "The Gray Ghost." Τα μηνύματα αυτά έγιναν αργότερα ορατά στο ακροατήριο. Ο Βίκαρυ εξήγησε ότι τα βασικά στοιχεία της υποσυνείδητης αντίληψης είναι η ταχύτητα και η ένταση της εικόνας. Αν μειωθεί η ένταση της εικόνας καθώς αυξάνει το μήκος της ορατής περιόδου, το παρουσιαζόμενο μήνυμα μπορεί να κρατηθεί κάτω από το κατώφλι της συνειδητής αντίληψης. Η τεχνική της εταιρίας του χρησιμοποιούσε χαμηλό κοντράστ και ένταση.

Ο Βίκαρυ προσπάθησε να μειώσει τη σημασία της δύναμης των υποσυνείδητων μηνυμάτων, ονομάζοντάς τα "μια ήπια μορφή διαφήμισης" και "μια πολύ αδύνατη μέθοδο πειθούς" και διαβεβαίωσε το επίσημο ακροατήριό του ότι θα επέμενε οι θεατές της τηλεόρασης να ενημερώνονται εκ των προτέρων από τα κανάλια που σκόπευαν να χρησιμοποιήσουν τα υποσυνείδητα μηνύματα. Διαβεβαίωσε την Επιτροπή ότι αυτό το είδος επικοινωνίας δεν μπορούσε να πείσει, ή να επηρεάσει, παρά μόνο να υπενθυμίσει. Ότι οι αντιληπτικές άμυνες ενός ατόμου υποσυνείδητα θα απέρριπταν ένα ανεπιθύμητο μήνυμα. Με άλλα λόγια ότι το υποσυνείδητο μήνυμα δεν μπορεί να αναγκάσει ένα άτομο να κάνει κάτι που αυτό πραγματικά δε θέλει να κάνει. Είπε ότι το διπλό πλεονέκτημα της υποσυνείδητης διαφήμισης είναι ότι το ακροατήριο μπορούσε να απολαμβάνειτα προγράμματα της τηλεόρασης χωρίς διακοπές και ο διαφημιστής μπορούσε να παρουσιάσει το μήνυμά του όταν η προσοχή των θεατών ήταν στο υψηλότερο σημείο της. Προσπάθησε επίσης να αποδείξει ότι η τεχνική του θα μπορούσε να προσφέρει, αν χρησιμοποιόταν σωστά, ακόμα και κοινωνική υπηρεσία. Τέλος είπε ότι θα δεχόταν μια κυβερνητική ρύθμιση, αλλά θα αντιδρούσε εναντίον οποιασδήποτε προσπάθειας απαγόρευσης, προσφεύγοντας στο Ανώτατο Δικαστήριο.

Την ίδια εποχή το κανάλι KTLA του Λος Άντζελες ανήγγειλε τα σχέδιά του για εκπομπές υποσυνείδητων μηνυμάτων. Υποσχέθηκε ότι θα προανήγγειλε τα μηνύματα στους θεατές, στην αρχή τουλάχιστον τα μη εμπορικά. Για να κολακεύσει και τη κυβέρνηση είπε ότι στην αρχή θα μετέδιδε ένα μήνυμα σαν το"Καταταχθείτε στο Στρατό", αργότερα θα προωθούσε τα δικά του προγράμματα και πολύ αργότερα στο τέλος θα μπορούσε να προχωρήσει και στις εμπορικές διαφημίσεις.

Οι Τάιμς της Νέας Υόρκης εμφανίσθηκαν τότε με ένα άρθρο με το τίτλο "Η Διαφήμιση Που Δεν Υπάρχει" όπου προειδοποιούσαν το KTLA να μη "παίζει με τη φωτιά". Παρόλο που παρατηρούσαν ότι κανείς δεν μπορεί να πει με ασφάλεια πόσο αποτελεσματική είναι αυτή η τεχνική, επιχειρηματολογούσαν ότι "οποιοδήποτε είδος μηνύματος που διεισδύει λαθραία στο νου του ατόμου, χωρίς αυτός να το βλέπει συνειδητά, να το ακούει, να το γεύεται, να το μυρίζει ή να το αισθάνεται, είναι μια εισβολή στην ιδιωτικότητα, όπως την είχε ονειρευθεί οΤζωρτζ Όργουελ".

Θα πρέπει να σημειωθεί πάντως ότι το πρώτο τηλεοπτικό πείραμα με υποσυνείδητο μύνημα συνέβη το 1956 στην Αγγλία. Η τηλεόραση BBC-TV, σε μια κανονική εκπομπή, μετέδωσε ένα μήνυμα με μια υποσυνείδητη υποτίθεται ταχύτητα. Στο τέλος του προγράμματος, ζητήθηκε από τους θεατές να αναφέρουν αν είχαν παρατηρήσει τίποτα ασυνήθιστο. Από τη σχετικά ελάχιστη ανταπόκριση που υπήρξε, ένα μικρό μόνο ποσοστό αναγνώρισε σωστά το μήνυμα. Λαμβάνοντας υπ' όψη τους και τον ελάχιστο γενικά αριθμό των αποκρίσεων, συμπέραναν ότι απλώς μερικοί θεατές είχαν αρκετά χαμηλά κατώφλια συνειδητότητας, για να μπορέσουν να αντιληφθούν το μήνυμα.

Στις 19 Ιανουαρίου 1958, στη διάρκεια ενός προγράμματος μισής ώρας του τηλεοπτικού δικτύου CBC-TV που έγινε σε 27 Καναδέζικους σταθμούς, μεταδόθηκε ένα υποσυνείδητο μήνυμα στην οθόνη 352 φορές, με εναλλακτική διάρκεια 0,2 και 0,5 δευτερόλεπτα. Στη συνέχεια ζητήθηκε από τους θεατές να αναφέρουν τις αντιδράσεις τους. Το CBC αποφάνθηκε ότι το πείραμα δεν οδήγησε σε ασφαλή συμπεράσματα για την αποτελεσματικότητα της τεχνικής.

Στις αρχές του 1958 μερικοί ραδιοφωνικοί σταθμοί χρησιμοποίησαν μια ακουστική απόδοση των υποσυνείδητων μηνυμάτων. Σύντομες, δύσκολα ακουόμενες φράσεις "φασματικών σποτς" προεγγραφόντουσαν από ντισκ τζόκευς μέσα σε μουσικά κομμάτια, ή πεταγόντουσαν στα διαστήματα των παύσεων των διαλόγων τους, με γρήγορες χαμηλές φωνές. Άλλοι σταθμοί πειραματίσθηκαν με ψιθυριζόμενες γρήγορες αναγγελίες, οι οποίες όμως ήσαν στη πραγματικότητα ακουστές από το ακροατήριο και δε θα μπορούσαν έτσι να ονομαστούν πραγματικά υποσυνείδητα μηνύματα.


Το 1962 ο Βίκαρυ σε μια συνέντευξή του στην Advertising Age είπε ότι στο ζήτημα των υποσυνείδητων μηνυμάτων έγινε πολύ μεγάλη φασαρία για το τίποτα. Εξήγησε ότι δεν είχε προβλέψει τη μανία του κόσμου ενάντια στη τεχνική του και ότι όταν αποφάσισε να τη χρησιμοποιήσει, η ιστορία διέρρευσε σε κάποια εφημερίδα και αυτός και η εταιρία του (Subliminal Projection Co.) ήσαν αναγκασμένοι να εμφανισθούν με τα υποσυνείδητα μηνύματα, χωρίς να είναι πραγματικά έτοιμοι. Δεν είχαν κάνει καθόλου έρευνα, εκτός απ' ό,τι χρειαζόταν για να κατοχυρώσουν μια πατέντα. Θεώρησε λάθος του την επιλογή του ονόματος για τη μέθοδό του, αλλά έτσι κι αλλιώς, όπως τόνισε, είχε αποφύγει να χρησιμοποιήσει μερικά από τα πιο ενοχλητικά τεχνάσματα της έρευνας για τα κίνητρα της ανθρώπινης συμπεριφοράς :

"Όσο γι αυτούς που θεώρησαν ότι αυτό ήταν τόσο τρομερό-ωραία, κι' εγώ είχα την ίδια αντίδραση στην αρχή... Αλλά σαν ένας ερευνητής, έχω πάντα προχωρήσει μπροστά, όσο πιο μακριά μπορώ. Γιατί, συγκριτικά με άλλα σχήματα που είχα τότε σκεφθεί, τα υποσυνείδητα μηνύματα είναι από τα πιο αθώα. Τι έγινε με τα άλλα; Στο διάολο, τα έθαψα".

Πηγή: "Τεχνολογία Υποταγής Συνειδήσεων (Δημήτρης Ευαγγελόπουλος)"

ΜΑΖΙΚΗ ΣΥΜΠΕΡΙΦΟΡΑ

Ο δικαστής δεν πρέπει να ακούει τη φωνή του πλήθους, γιατί αυτό συνήθως προσπαθεί να αθώσει τον ένοχο και να καταδικάσει τον αθώο. 

Αυτοί που δεν μπορούν να συγκρατηθούν, υποκύπτουν στη χειρότερη δουλεία.
(Ξενοφώντα)

Με πρότυπα οδηγούν τα πλήθη, όχι με λογικά επιχειρήματα (Γουσταύος ΛεΜπον) Ο Λε Μπον και άλλοι κάνουν μια σαφή διάκριση ανάμεσα στο τυχαίο πλήθος π.χ. σε μια πλατεία που δεν έχει συγκεκριμένο σκοπό και στο οποίο διατηρείται η ατομικότητα των μελών του και στη μάζα ή "ψυχολογικό όχλο", στην οποία μέσω μιας ψυχολογικής ζύμωσης και αλληλεπίδρασης των μελών της διαλύονται οι ατομικότητές τους και δημιουργείται κάτι τελείως διαφορετικό απ' αυτές: μια ενιαία συλλογική μαζοψυχή. Αυτή η ψυχή κάνει τα άτομα "να αισθάνονται, να σκέπτονται και να δρουν με ένα τελείως διαφορετικό τρόπο απ' αυτόν που θα αισθανόταν, θα σκεπτόταν και θα δρούσε κάθε ένα απ' αυτά ξεχωριστά. Ορισμένες ιδέες, ορισμένα αισθήματα δεν παρουσιάζονται ή δεν μεταμορφώνονται σε πράξεις, παρά στα άτομα που αποτελούν τον όχλο. Ο ψυχολογικός όχλος είναι ένα προσωρινός οργανισμός, συντεθειμένος από ετερογενή στοιχεία που ενώθηκαν για μια στιγμή, όπως ακριβώς τα κύτταρα ενός ζωντανού οργανισμού σχηματίζουν με την ένωσή τους ένα καινούργιο ον που εκδηλώνει πολύ διαφορετικά χαρακτηριστικά από αυτά".

Θα μπορούσαμε να επισημάνουμε σε σχέση με τα προηγούμενα ότι σύμφωναμε τη μορφολογική ψυχολογία (Gestalt) το όλο είναι μεγαλύτερο από το άθροισμα των μερών του, ποιοτικά διαφορετικό από αυτά κι επομένως και η ομάδα ή πλήθος από το σύνολο των ατόμων που την αποτελούν.

Το κρίσιμο σημείο για τη δημιουργία μιας μαζικής συμπεριφοράς, είναι ο σχηματισμός μιας κοινής διάθεσης που να κατευθύνεται προς ένα αναγνωρισμένο αντικείμενο που διεγείρει τη προσοχή των ατόμων. Σε μια τυπική εξέγερση μια συνηθισμένη αστυνομική σύλληψη ή ένα γρονθοκόπημα μεταξύ ατόμων αντιθέτων ομάδων εστιάζει τη προσοχή. Μετά ο εκνευρισμός και η φήμη εδραιώνουν μια κοινή διάθεση αγανάκτησης και εχθρότητας προς έναν αναγνωρισμένο εχθρό ή εχθρούς. Επίσης σε μια συλλογική θρησκευτική εμπειρία συμβαίνει συνήθως ένα εκπληκτικό γεγονός που καθηλώνει τη προσοχή των ατόμων, τα οποία αισθάνονται στη συνέχεια ένα θρησκευτικό δέος, ευγνωμοσύνη και μια τάση λατρείας προς τη Θεότητα.

Καθώς εδραιώνονται η διάθεση και το αντικείμενο, σχηματίζεται είτε ένα "δυναμικό" πλήθος ή όχλος ή ένα "εκφραστικό" πλήθος. Το δυναμικό πλήθος είναι συνήθως επιθετικό, όπως ένας βίαιος όχλος, αν και περιστασιακά μπορεί να υποκινήσει τα μέλη του σε ηρωικές πράξεις. Το εκφραστικό πλήθος από την άλλη μεριά εκδηλώνεται με χορό, τραγούδι και άλλες μορφές συναισθηματικής έκφρασης (γι' αυτό ονομάζεται και "χορευτικό" πλήθος).

ΤΕΧΝΑΣΜΑΤΑ ΤΗΣ ΠΡΟΠΑΓΑΝΔΑΣ ΚΑΙ ΛΑΘΗ ΤΩΝ ΣΥΛΛΟΓΙΣΜΩΝ

Το 1936 ιδρύθηκε στην Αμερική το "Ινστιτούτο για την Ανάλυση της Προπαγάνδας" με σκοπό την αναγνώριση των τεχνασμάτων που χρησιμοποιούν οιπροπαγανδιστές. Το Ινστιτούτο ανέλυσε επτά βασικά τέτοια τεχνάσματα, ταοποία χαρακτήρισε με αντίστοιχα σύμβολα:

ΤΟ ΒΡΙΣΙΔΙ (NAME CALLING):

Η χρησιμοποίηση αρνητικών και υποτιμητικών λέξεων για ένα πρόσωπο ή μια ιδέα με σκοπό τη διαβολή ή υποβάθμισήτους. Συμβολίζεται από το Ινστιτούτο με ένα χέρι που στρέφει τον αντίχειραπρος τα κάτω. Π.χ.: "Οι Κομμουνιστοσυμμορίτες είναι εναντίον της ατομικής ιδιοκτησίας". Ανάλογες υποτιμητικές λέξεις είναι π.χ. ο φασίστας, το φασιστόμουτρο, το παλιοκομμούνι, ο αναρχοκουμούνας, το γουρούνι, ο αλήτης κ.λ.π.

Σε μια τέτοια περίπτωση θα πρέπει, σύμφωνα με το Ινστιτούτο, να ρωτήσουμε τον ομιλητή μας:

Τι σημαίνει αυτό το όνομα;

Υπάρχει καμιά δικαιολογημένη σύνδεση αυτής της ιδέας με τη πραγματική σημασία αυτού του ονόματος;

Μήπως χρησιμοποιεί τη βρισιά για να απορρίψει την ιδέα;

Αν αποσύρουμε τη βρισιά, ποια είναι η αξία της ιδέας;

ΤΟ ΣΤΗΣΙΜΟ ΤΩΝ ΧΑΡΤΙΩΝ Η ΦΤΙΑΞΙΜΟ ΤΗΣ ΤΡΑΠΟΥΛΑΣ (CARD
STACKING).




Η επιλεκτική χρησιμοποίηση των γεγονότων ή καθαρές ψευτιές, που συμβολίζεται με έναν άσσο μπαστούνι, ένα χαρτί που συμβολίζει τη δολιότητα. Εδώ εντάσσεται και η εσκεμμένη επιλογή απομονωμένων αποσπασμάτων από κείμενα ή λόγους ενός προσώπου, που αλλοιώνουν πλήρως τη σημασία των γραφέντων, ή λεχθέντων από αυτόν και στρέφονται τελικά εναντίον του.




Η ΑΚΟΛΟΥΘΗΣΗ ΤΟΥ ΡΕΥΜΑΤΟΣ (BAND WAGON):

Το να είσαι "in", ο ισχυρισμός ότι όλοι σαν κι εμάς σκέπτονται ή ενεργούν με αυτό το τρόπο. Συμβολίζεται από το Ινστιτούτο με το καπέλο και τη μπαγκέτα μιας παρελαύνουσας μπάντας. Η προπαγάνδα αυτή χρησιμοποιείται κυρίως για τη νεολαία, που με το να είναι "in", δηλαδή μέσα στο ρεύμα, ικανοποιεί ευκολότερα την ανάγκη της για παρέες, κοινωνικές επαφές, ομάδες που ξεχωρίζουν με την ιδιαιτερότητά τους και τη "τρέλλα" τους από τους συμβιβασμένους "μεγάλους"κ.λ.π. Στη περίπτωση αυτή έχουμε διαφημίσεις ρούχων, "σνακς", δίσκων μουσικής, χώρων συγκεντρώσεως και διασκέδασης της νεολαίας κ.λ.π.. Μπορεί να χρησιμοποιηθεί όμως και για τους μεγάλους π.χ. για διαφημίσεις μόδας, περιο-δικών, κέντρων διασκέδασης, άγρα πολιτικών οπαδών ή ψηφοφόρων κ.λ.π.

Στη κατηγορία αυτή ανήκει και η λεγόμενη κοινωνική απόδειξη, δηλαδή η τάση να πιστεύουμε αυτό που πιστεύουν οι περισσότεροι άνθρωποι, ν' ακολουθήσουμε την αγέλη. Αν ένας δικηγόρος δημιουργήσει την εντύπωση ότι "όλοι ξέρουν" ότι ένα συγκεκριμένο άτομο ψεύδεται και καλύπτει τα γεγονότα, τότε όσοι διαφωνούν με αυτή τη δήλωση θα φαίνονται σαν αναξιόπιστοι. Όταν μερικοί άνθρωποι επαναβεβαιώνουν πολλές φορές το ίδιο πράγμα, δημιουργείται η εντύπωση ότι μιλάνε για κάτι αληθινό. Δηλαδή οι επανειλημμένες βεβαιώσεις δημιουργούν την εντύπωση ότι η ίδια η βεβαίωση είναι αληθινή.

Να πώς περιγράφει το Ινστιτούτο για την Ανάλυση της προπαγάνδας αυτή τητεχνική:

"Ο προπαγανδιστής μισθώνει μια αίθουσα, νοικιάζει ραδιοφωνικούς σταθμούς, γεμίζει ένα μεγάλο στάδιο, παρελαύνει ένα μεγάλο πλήθος ανθρώπων σε μια παρέλαση. Χρησιμοποιεί σύμβολα, χρώματα, μουσική, κίνηση, όλες τις δραματικές τέχνες. Μας κάνει να γράψουμε γράμματα, να στείλουμε τηλεγραφήματα, να συνεισφέρουμε στο σκοπό του. Προσφεύγει στην επιθυμία, κοινή στους  περισσότερους από μας, να ακολουθήσουμε το πλήθος. Επειδή θέλει να ακολουθήσουμε το πλήθος σε μάζες, κατευθύνει την έκκλησή του σε ομάδες που συγκρατούνται ήδη με κοινούς δεσμούς εθνικότητας, θρησκείας, φυλής, φύλου, εργασίας. Έτσι οι προπαγανδιστές που κάνουν εκστρατεία υπέρ ή εναντίον ενός προγράμματος θα προσφύγουν σε μας σας Καθολικούς, Προτεστά-ντες, Ορθόδοξους ή Εβραίους. Σα γεωργούς ή σα δασκάλους, σα νοικοκυρές ή σαν μεταλλωρύχους".

"Με τη βοήθεια όλων των άλλων τεχνασμάτων της προπαγάνδας, χρησιμοποιούνται όλα τα τεχνάσματα κολακείας για να τιθασεύσουν τους φόβους, τα μίση και τις προκαταλήψεις, τις πεποιθήσεις και τα ιδανικά που είναι κοινά σε μια ομάδα. Έτσι η συγκίνηση μας σπρώχνει και μας τραβά προς το Άρμα της Μπάντας".

Όπως μας συμβουλεύει το Ινστιτούτο: "Δεν χρειάζεται να υπάρχει τόση πολύβιασύνη ν'ακολουθήσουμε το ρεύμα, όπως προσπαθεί να μας κάνει να πιστεύσουμε ο προπαγανδιστής. Όταν αντιμετωπίσουμε αυτή τη τεχνική, θα πρέπει να κάνουμε στον εαυτό μας τις παρακάτω ερωτήσεις:

Τι είναι αυτό το πρόγραμμα του προπαγανδιστή;

Ποια είναι η απόδειξη για τα υπέρ και τα κατά του προγράμματος;

Αδιάφορα από το γεγονός ότι άλλοι υποστηρίζουν αυτό το πρόγραμμα, θα πρέπει να το υποστηρίξω και εγώ;

Εξυπηρετεί αυτό το πρόγραμμα τα ατομικά και συλλογικά μου ενδιαφέροντα, ή μήπως τα υπονομεύει;

ΤΟ ΠΕΙΣΤΗΡΙΟ (TESTIMONIAL):

Η σύνδεση μιας ιδέας με ένα σεβαστό, διάσημο, έγκυρο ή μισητό πρόσωπο ή οργανισμό. Αυτό το τέχνασμα συμβολίζεται από το Ινστιτούτο με μια σφραγίδα και μια ταινία επικύρωσης. Είναι μία από τις βασικές τεχνικές που χρησιμοποιεί η διαφημιστική, αλλά και η πολιτική προπαγάνδα: "Όλοι οι μεγάλοι σταρ του Χόλυγουντ χρησιμοποιούν LUX", "28κατασκευαστές πλυντηρίων χρησιμοποιούν SKΟP, αυτοί ξέρουν". Εσείς βέβαια δεν ξέρετε για τις ειδικές συμβάσεις που έχει κάνει το SKΟP για να χρησιμοποιεί το όνομα αυτών των εταιριών, που αφενός διαφημίζονται έτσι τσάμπα μέσω του SKΟP, αλλά γλυτώνουν και από διάφορες μπελάδες, όπως το να πηγαίνουν στα σπίτια των νοικοκυρών και να τους δείχνουν πώς λειτουργεί τοπλυντήριο που αγόρασαν. Δεν είναι ανάγκη να πάνε οι ίδιοι, πάει το SKΟP αντί γι' αυτούς μέσω των ειδικών συμβάσεων που έχουν κάνει. Έτσι ωφελούνται και οι δυο, χωρίς βέβαια να αποδεικνύεται πουθενά η ανωτερότητα του SKΟP έναντι των άλλων απορρυπαντικών.

Να και δύο άλλα παραδείγματα: "Και ο Μάνος Χατζηδάκης ήταν εναντίον του Κομμουνισμού". Και λοιπόν, και τι μ' αυτό; ή "Το νομοσχέδιο που προωθεί η κυβέρνηση είναι καθαρά χιτλερικής έμπνευσης", που σημαίνει ότι "εμείς" σαν αντιπολίτευση το στέλνουμε κατά διαόλου και συγχρόνως αφήνουμε αιχμές για τη δήθεν φασιστική νοοτροπία της κυβέρνησης.

Ο ηθοποιός τάδε υποστηρίζει το Σημίτη, ο τραγουδιστής τάδε το Καραμανλή,ο δημοσιογράφος τάδε το Συνασπισμό και το μοντέλο Κούλα το ΚΚΕ. Διαλέξτεκαι πάρτε. Με ποιον αλήθεια απ' αυτούς θα ταυτισθείτε; ποιος σας δικαιώνει περισσότερο; Σε ποιον θα θέλατε να μοιάζατε; Ο κύριος τάδε;. Ωραία λοιπόν.

Για να του μοιάσετε, αρκεί να κάνετε ό,τι και αυτός: ψηφίστε απλά όπως κι εκείνος. "Το μπουζούκι είναι ένα όργανο, ο αστυνομικός είναι όργανο, άρα το μπουζούκι είναι αστυνομικός ή ο αστυνομικός μπουζούκι"-πάρτε το όπως θέλετε, είναι εξαιρετικά απλό! Δεν το βλέπετε;

Με τη προσφυγή σε μια αυθεντία οι προπαγανδιστές προσθέτουν βάρος και ενισχύουν τις απόψεις τους. Αν ένας ή περισσότεροι από τους ανθρώπους που βεβαιώνουν μια άποψη θεωρηθεί σαν αυθεντία, π.χ. σα γιατρός ή σαν ένας ειδικός επιστήμονας, τότε θα πεισθούν πολύ περισσότεροι άνθρωποι. Βλέπετε δεν παίζει κανένα ρόλο αν αυτός ο επιστήμονας ή ο ειδικός είναι ο μόνος σε όλο το σύμπαν που έχει αυτή την άποψη, εφόσον είναι και ο μόνος που εμείς ακούμε. Δυστυχώς, αν μας αρέσει η πηγή μιας άποψης, έχουμε τη τάση να δεχθούμε και την ίδια την άποψη. Αν ένας δημοφιλής καλλιτέχνης, μια προσωπικότητα των ΜΜΕ, ένας πολιτικός ή ένα άτομο με κύρος επιδοκιμάσει μια διαδικασία, τότε θα την υποστηρίξουν πολύ περισσότεροι άνθρωποι. Γι' αυτό άλλωστε όλα τα κόμματα συμπεριλαμβάνουν στις λίστες τους και αρκετά, μη κομματικά, διάσημα άτομα ή προσωπικότητες.

Όσο παραδεχόμαστε ινδάλματα και αυθεντίες, οι προπαγανδιστές θα βρίσκουν πρόσφορο έδαφος για να μας πλασάρουν τις ιδέες και τα προϊόντα τους. Όταν κάποιος χρησιμοποιεί αυτό το τέχνασμα για να ενισχύσει τη θέση του, θα πρέπει να κάνουμε στον εαυτό μας τις εξής ερωτήσεις:

Γιατί θα πρέπει να δεχθούμε ότι αυτό το άτομο (οργανισμός ή οτιδήποτε άλλο) έχει πλήρη γνώση, αξιόπιστες πληροφορίες ή αντικειμενική άποψη γι' αυτό το θέμα;

Πόσο αξίζει από μόνη της η ιδέα χωρίς τη συνδρομή αυτού του ατόμου;

ΟΙ "ΑΠΛΟΙ ΑΝΘΡΩΠΟΙ ΣΑΝ ΚΙ ΕΜΑΣ"

(PLAIN FOLKS): 

Με άλλα λόγια εμείς που προπαγανδίζουμε μια συγκεκριμένη ιδέα ή αγωνιζόμαστε να μας ψηφίσετε δεν είμαστε καμιά ιδιαίτερη ελίτ, αλλά απλοί άνθρωποι σαν κι εσάς, κι' εσείς θα μπορούσατε να είσαστε στη θέση μας, ή να λέγατε αυτά που λέμε εμείς. Έτσι λοιπόν δεχθείτε αυτά που λέμε, ή, αντίστοιχα, ψηφίστε μας! Είμαστε όπως ακριβώς κι' εσείς, σας αντιπροσωπεύουμε πλήρως! Είναι πολύ κωμικό να βλέπεις δισεκατομμυριούχους (γι' αυτούς που τους ξέρουν) υποψηφίους πρωθυπουργούς, προέδρους και βουλευτές να εμφανίζονται στη τηλεόραση σαν "απλοί άνθρωποι σαν κι' εμάς", ή καμιά φορά ακόμα πιο απλοί. Που να ξέρουν όμως οι πραγματικά απλοί άνθρωποι, ο πολύς λαός, πόσα εκατομμύρια ξοδεύουν αυτοί οι κύριοι για την προεκλογική τους εκστρατεία. Δυστυχώς πείθονται και τους ψηφίζουν σα να ψήφιζαν τον εαυτό τους, ένα μέλος της οικογενείας τους, ένα συνάδελφό τους, ή έστω ένα συγχωριανό τους.

Όλοι οι τελευταίοι Αμερικανοί πρόεδροι ήσαν εκατομμυριούχοι, αλλά έκαναν πολλά πράγματα για να παρουσιάζονται σα καθημερινά άτομα. Ο Μπιλ Κλίντον τρώει στα Μακ Ντόναλντς, κάνει τζόκιν και διαβάζει ευτελή κατασκοπευτικά μυθιστορήματα. Ο Τζωρτζ Μπους μισεί τα μπρόκολα και του αρέσει το ψάρεμα. Ο Ρόναλντ Ρέιγκαν φωτογραφιζόταν συχνά να κόβει ξύλα και ο Τζήμι Κάρτερ παρουσιαζόταν σαν ένας ταπεινός αγρότης φιστικιών από τη Τζώρτζια. Θυμηθείτε και τον Γέλτσιν στη Ρωσία να χορεύει στη προεκλογική του εκστρατεία ξέφρενους Δυτικούς ρυθμούς. Ήταν και αυτός σαν κι' εμάς!

Το Ινστιτούτο για την Ανάλυση της Προπαγάνδας έχει πει ότι όταν αντιμετωπίζουμε αυτή τη τεχνική θα πρέπει να αναβάλλουμε τη κρίση μας και να κάνουμε στον εαυτό μας τις παρακάτω ερωτήσεις:

Ποια είναι η αξία των ιδεών του προπαγανδιστή, όταν αυτές ξεχωριστούν από τη προσωπικότητά του;

Τι θα μπορούσε να προσπαθεί αυτός να συγκαλύψει με τη μέθοδο του απλού ανθρώπου;

Ποια είναι τα γεγονότα;

Η ΜΕΤΑΦΟΡΑ (TRANSFER). 

Είναι το τέχνασμα του ισχυρισμού ότι υπάρχει δήθεν μια σύνδεση ανάμεσα σε κάτι τιμώμενο ή μισούμενο και στην ιδέα ή το προϊόν που παρουσιάζεις. Η τεχνική αυτή συμβολίζεται από το Ινστιτούτο με μια χαμογελαστή αρχαιοελληνική θεατρική μάσκα:

"Επιστημονικά εργαστήρια απέδειξαν ότι η τάδε οδοντόκρεμα προστατεύει 95% από τη τερηδόνα". Τα ονόματα των εργαστηρίων αυτών βέβαια δεν αναφέρονται, αλλά ο διαφημιστής πετυχαίνει το σκοπό του να συνδέσει τη συγκεκριμένη μάρκα οδοντόκρεμας με κάτι αξιοσέβαστο και τιμώμενο: την επιστήμη. Μπορεί να έχει παρουσιάσει στη διαφήμιση "επιστήμονες" με λευκές φόρμες πάνω από "μηχανήματα" σε κάποιο "εργαστήριο", αλλά όλα αυτά είναι στη πραγματικότητα στημένα, με τον ίδιο τρόπο που στήσανε οι Αμερικάνοι το βίντεο με τον κορμοράνο στο Περσικό. Τίποτα δεν είναι αληθινό. Τα άτομα που παρουσιάζονται είναι όλα μοντέλα που συνεργάζονται με γραφεία μοντέλων και παριστάνουν στις διαφημίσεις, ανάλογα με την εμφάνισή τους, ό,τι θέλετε ή καλύτερα ό,τι βλέπετε. Από την άλλη μεριά, αν ρωτήσετε τον οδοντίατρό σας, θα σας εξομολογηθεί ότι όλα αυτά περί προστασίας από τη τερηδόνα ή την ουλίτιδα ή οτιδήποτε άλλο, είναι κουραφέξαλα για όλα αυτά τα θαυματουργά σκευάσματα από ταλκ, οδοντιατρικό σάπωνα και μικρές ποσότητες φωσφορικού νατρίου που ονομάζουμε οδοντόκρεμες. Βλέπετε δεν υπάρχουν ουσιαστικοί κανόνες δεοντολογίας και ο κάθε διαφημιστής μπορεί να χρησιμοποιεί όσα ψέματα και υπερβολές θέλει για να μας παρασύρει τελικά στην αγορά της μπούρδας του ή τουλάχιστον της μετριότητάς του. Ακολουθούν με συνέπεια τη προτροπή του Γκαίμπελς: "Λέγε ψέματα συνεχώς, στο τέλος θα σε πιστεύσουν!"

Επίσης μια διαφήμιση με πολύ ωραίες γυναίκες ή άνδρες, προσπαθεί να δημιουργήσει το συνειρμό ότι "οι ωραίες ή ωραίοι φορούν, για παράδειγμα, το τάδε άρωμα, αποσμητικό ή aftershave. Κάντε λοιπόν κι εσείς το ίδιο και θα γίνετε (ή τουλάχιστον θα νιώθετε) ωραίοι σαν κι' αυτούς. Είναι τόσο ανόητο και όμως υποσυνείδητα λειτουργεί, άλλωστε η ίδια διαφήμιση περιέχει και σεξουαλικά υπονοούμενα για το άλλο φύλλο, ότι δήθεν δεν μπορεί να αντισταθεί σε αυτό που φοράτε κι' επομένως φορώντας το θα γίνετε καρδιοκατακτητής-και ποιος δε θα το ήθελε αυτό;

Το Ινστιτούτο για την ανάλυση της προπαγάνδας μας συμβουλεύει όταν αντιμετωπίζουμε τη τεχνική της μεταφοράς να κάνουμε στον εαυτό μας τις παρακάτω ερωτήσεις;

Με τους πιο απλούς και συγκεκριμένους όρους, ποια είναι η πρόταση του ομιλητή;

Ποια είναι η σημασία του πράγματος από το οποίο ο προπαγανδιστής επιζητά να αντλήσει επιβεβαίωση και κύρος;

Υπάρχει καμιά νόμιμη σύνδεση ανάμεσα στη πρόταση του προπαγανδιστή και στο σεβαστό αυτό πράγμα, πρόσωπο ή θεσμό;

Αν απομακρύνουμε το τέχνασμα του προπαγανδιστή, ποια είναι η αξία της πρότασής του από μόνης της;

Η ΦΑΝΤΑΧΤΕΡΗ ΓΕΝΙΚΟΤΗΤΑ (GLITTERING GENERALITY): 

Κατά αυτή συνδέουμε ένα πράγμα, ή μια ιδέα, με μια "καλή λέξη" για να το κάνουμε αποδεκτό από τους άλλους, χωρίς να χρειασθεί να προχωρήσουμε σε αποδείξεις. Τέτοιες θετικές, καταξιωμένες λέξεις είναι η γενναιότητα, ο Χριστιανισμός, η δικαιοσύνη, η ελευθερία, η δημοκρατία, η μητρότητα, η επιστήμη, η αγάπη, ο έρωτας κ.λ.π. Το Ινστιτούτο συμβολίζει αυτό το τέχνασμα με ένα λαμπερό κό-σμημα. Π.χ.:

"Εμείς οι Έλληνες, ένας δημοκρατικός και δίκαιος λαός, είμαστε εραστές του ωραίου και του αληθινού. Το αποδεικνύει άλλωστε το βιβλίο "Ο Φάρος της Δημοκρατίας". Διαβάστε το!"

Μερικές φορές παρουσιάζουν με ύφος και στόμφο διάφορα φανταχτερά και ακατανόητα για πολλούς ονόματα συστατικών μιας διαφημιζόμενης ουσίας, θέλοντας να δείξουν το κύρος και τη μοναδικότητα του συγκεκριμένου προϊόντος ως προς αυτό το φοβερό, επαναστατικό, αλαμπουρνέζικο συστατικό. Θυμάστε για παράδειγμα τη διαφήμιση εκείνης της οδοντόκρεμας με το φοβερό συστατικό "Κάλσιουμ Σι έι (Calcium Ca)"; Ε, Κάλσιουμ είναι η επιστημονική Λατινική λέξη για το ασβέστιο και "Σι έι" είναι απλώς πάλι το ασβέστιο, όπως γράφεται στη χημεία από τα δύο αρχικά γράμματα αυτής της Λατινικής λέξης (Ca). Με άλλα λόγια η περίφημη αυτή οδοντόκρεμα περιείχε ασβέστιο ασβεστίου, κοινώς μπουρμπούτσαλα! Άσε που πουθενά δεν έχει αποδειχθεί ότι το ασβέστιο ωφελεί τόσο πολύ τη στοματική υγιεινή. Και όμως υπάρχουν χιλιάδες άνθρωποι που παρασύρθηκαν απ' αυτά τα στομφώδη λόγια περί του "Κάλσιουμ Σι έι" και αγόρασαν μια απλή οδοντόκρεμα (ταλκ, σαπούνι, φθοριούχα νάτριο) με ασβέστιο ασβεστίου.

Δεν υπάρχει ούτε μία διαφήμιση που να μη στηρίζεται στο ψέμα. Δεν υπάρχει ούτε μια διαφήμιση που να μη θέλει να σας τα πάρει πουλώντας σας "φύκια για μεταξωτές κορδέλες".

Επισημαίνουμε επίσης ότι πολλοί πολιτικοί απομνημονεύουν ένα πίνακα θετι

κών λέξεων για να ντύνουν με αυτές τους δημόσιους λόγους τους, όπως :

Ενεργητικός, δραστήριος, προσοχή, φροντίδα, πρόκληση, αλλαγή, παιδιά, επιλογή, πολίτης, δέσμευση, κοινός νους, εμπιστοσύνη, σύγκρουση, έλεγχος, θάρρος, συζήτηση, όνειρο, καθήκον, ενισχύω, ενίσχυση, δίκαιος, καθαρός, σωστός , οικογένεια, ελευθερία, βοήθεια, ανθρώπινος, οδηγώ, μαθαίνω, φως, ακούω, κινητοποιώ, κινητοποιούμαι, ηθικό, κίνηση, κίνημα, ευκαιρία, ειρήνη, πρωτοπόρος, ανεκτίμητος αρχή, αρχέγονος, σημαία, περιβάλλον, ευημερία, προστατεύω, προστασία, υπερήφανος, δικαιώματα, δύναμη, επιτυχία, αλήθεια, μοναδικός, όραμα, εμείς, εσείς, μας, σας κ.λ.π. (Παρμένες από το φυλλάδιο του Newt Gingrich για τους βουλευτές του Δημοκρατικού Κόμματος στην Αμερική ("Language, A Key Mechanism of Control = Η Γλώσσα, Ένας Βασικός Μηχανισμός Ελέγχου)"

Έχουν επίσης έναν άλλο πίνακα αρνητικών λέξεων, τις οποίες γενικά αποφεύγουν όταν μιλούν δημόσια, αλλά τις οποίες μπορούν άνετα να χρησιμοποιούν όταν αναφέρονται στους πολιτικούς τους αντιπάλους: συνέπειες, διαφθορά, κρίση, προδότης, προδοσία, εξαναγκασμός, καταστροφή, καταστροφικό, καταρρέω, κατάρρευση, επικίνδυνο, αποτυχία, υποκρισία, πλεονεξία, επιβάλλω, επιβολή, αδύναμος, ανίσχυρος, ανασφαλής, ψέμα, παθητικός, ρηχός, άρρωστος, απειλή, γραφειοκρατία, φθορά, σήψη, αποσύνθεση, πτώση, όριο, επείγον, άχρηστος, εξαντλημένος κ.λ.π. (από την ίδια πηγή όπως και ο προηγούμενος κατάλογος)

Το Ινστιτούτο για την Ανάλυση της Προπαγάνδας προτείνει έναν αριθμό ερωτήσεων που θα πρέπει να κάνουμε στον εαυτό μας όταν αντιμετωπίζουμε αυτή τη τεχνική: 

Τι σημαίνει πραγματικά αυτή η "καλή" λέξη;

Έχει η εν λόγω ιδέα καμιά δικαιολογημένη σύνδεση με τη πραγματική σημασία αυτής της λέξης;

Μήπως μου "πουλάνε" μια ιδέα που δεν εξυπηρετεί τα συμφέροντά μου με το να της δίνουν απλώς ένα όνομα που μου αρέσει;

Αν δε λάβω υπ' όψη μου αυτή τη "καλή" λέξη, τι αξία έχει η ίδια η ιδέα από μόνη της;

Πέρα από τα επτά προηγούμενα τεχνάσματα των προπαγανδιστών που αναφέρει το Ινστιτούτο για την Ανάλυση της Προπαγάνδας, έχουμε να συμπληρώσουμε και τα εξής βασικά τεχνάσματα:

Η ΕΓΚΑΙΡΗ ΚΑΙ "ΕΓΚΥΡΗ" ΠΛΗΡΟΦΟΡΗΣΗ

Η πρώτη εντύπωση από ένα γεγονός είναι και η πιο ισχυρή και συνήθως συνδέουμε την ανάμνηση ενός γεγονότος με τη πρώτη ερμηνεία που έχουμε ακούσει γι' αυτό, ανεξάρτητα αν ακούσαμε αργότερα και άλλες πιο έγκυρες ερμηνείες. Αυτός είναι ο λόγος που οι προπαγανδιστές διατηρούν ένα καλά οργανωμένο δίκτυο πληροφοριών, ώστε να είναι πάντα ενημερωμένοι και να προλαβαίνουν να δίνουν πρώτοι αυτοί την ερμηνεία των γεγονότων στο ακροατήριο που θέλουν να επηρεάζουν.

ΤΟ ΤΕΧΝΑΣΜΑ ΤΗΣ ΜΙΣΗΣ ΑΛΗΘΕΙΑΣ.

"Oι μεγαλύτεροι θρίαμβοι της προπαγάνδας έχουν επιτευχθεί, όχι κάνοντας κάτι, αλλά αποφεύγοντας να κάνεις κάτι. Η αλήθεια είναι μεγάλη, αλλά ακόμα μεγαλύτερη, από μια πρακτική άποψη, είναι η σιωπή για την αλήθεια". 

(Από το βιβλίο του Aldous Huxley "Brave New World").

Το απόλυτο ψέμα βλάπτει , γιατί μπορεί να αποκαλυφθεί και να φέρει τη καταστροφή. Η μισή αλήθεια όμως είναι η καλύτερη τεχνική απόκρυψης, το πιο πονηρό ψέμα. Με αυτή μπορείς να πεις τα μεγαλύτερα ψέματα, χωρίς να ψεύδεσαι! Είναι από τα πιο δυνατά όπλα στο οπλοστάσιο των προπαγανδιστών. Για παράδειγμα έδωσες μιας αποφασιστικής σημασίας μάχη, αλλά ηττήθηκες συντριπτικά. Έχασες 100.000 άνδρες, ενώ ο εχθρός σου μόνο 40.000. Πώς θα παρουσιάσεις το γεγονός; Απλά θα αποσιωπήσεις τις δικές σου απώλειες και θα εστιαστείς στις απώλειες του εχθρού σου, παρουσιάζοντας κάπως έτσι το γεγονός στις επικεφαλίδες των εφημερίδων σου:

Σημαντικές απώλειες του Εχθρού. Πάνω από 40.000 Νεκροί!

Ο Εχθρός Αναγκάσθηκε να Αφήσει στο Πεδίο της μάχης 40.000 Νεκρούς!

Σοβαρό Πλήγμα κατά του Εχθρού, 40.000 Νεκροί!

Θρήνος του εχθρού: 40.000 Νεκροί!

Με μια πρώτη ματιά δε λες ψέματα και όμως παρ' όλα αυτά λες το χειρότεροτων ψεμάτων: αποσιωπώντας τις δικές σου απώλειες αφήνεις να εννοηθεί ότι κέρδισες τη μάχη!

Έχουμε δει δεκάδες φορές μέχρι τώρα τα πολιτικά κόμματα της πατρίδας μας να χρησιμοποιούν τέτοιες μεθόδους για να ανακοινώσουν τα αποτελέσματα της πρόσφατης αναμέτρησής τους. Μπορεί για παράδειγμα ένα κόμμα να χάσει ξανά τις εκλογές, αλλά να κερδίσει δυο έδρες παραπάνω από τη προηγούμενη εκλογική αναμέτρηση και να μη παρουσιάζει τίποτε άλλο, μετά τη νέα ήττα του, παρά μονάχα τη φοβερή (;) αυτή νίκη του (;).

Σε μια τέτοια περίπτωση για να μπορέσουμε να αποκαλύψουμε την αλήθεια, θα πρέπει να διερευνήσουμε σε όλες τις δυνατές πηγές πληροφοριών και για να το κάνουμε αυτό θα πρέπει πρωτίστως να μην είμαστε οπαδοί κανενός και συγχρόνως καχύποπτοι με όλους!

ΤΟ ΤΕΧΝΑΣΜΑ ΤΗΣ ΚΑΤΑΛΛΗΛΗΣ ΑΝΑΜΙΞΗΣ ΑΛΗΘΕΙΑΣ ΚΑΙ ΨΕΜΑΤΟΣ.

Μια άλλη πολύ πονηρή επίσης μέθοδος είναι να πετάξεις μέσα σε μια σειρά οφθαλμοδέστατων αληθειών και ένα χονδροειδές ψέμα, που μέσω των ψιθύρων που θα δημιουργήσει, θα κατευθύνει τη κοινή γνώμη εκεί που εσύ θες. Όσοι απλοί άνθρωποι θελήσουν να ελέγξουν αυτά που λες, θα βρουν εύκολα στοιχεία για τις αλήθειες που παρουσιάζεις κι επομένως θα τις επιβεβαιώσουν. Για το ψέμα σου όμως δε θα βρουν στοιχεία, αλλά αφού έχεις πει ήδη δέκα αλήθειες, δεν μπορείς να λες τώρα ψέματα!. Έτσι σκέπτονται και το χάφτουν, έτσι όπως ακριβώς ήθελες. Και αν, ο μη γένοιτο, αποκαλυφθεί κάποια στιγμή το ψέμα σου, θα έχει κάνει ήδη τη ζημιά του και μπορείς επίσης απολογούμενος να δικαιολογηθείς ότι δήθεν δεν το έκανες σκόπιμα, ότι είχες κακή πληροφόρηση, ότι έτσι κι αλλιώς είχες πει δέκα αλήθειες που αποδεικνύουν τη γενικότερα φιλαλήθη πρόθεσή σου και τελικά "συγνώμη". Τη δουλειά σου όμως θα την έχεις ήδη κάνει, αφού και το χονδροειδέστερο ψέμα αφήνει πάντα ίχνη πίσω του και αν ήταν μάλιστα ερμηνεία ενός γεγονότος την οποία εσύ πρώτος έδωσες, όπως ήδη αναφέραμε, όταν θα το ξαναθυμηθεί κάποιος, θα ξαναθυμηθεί άμεσα μαζί του και αυτή τη ψευδή ερμηνεία που του είχες δώσει τότε. Άρα σχεδόν παντού βγαίνει κερδισμένος ο προπαγανδιστής. Από την άλλη μεριά, όπως είπε ο Στάλιν και ο... Μητσοτάκης, οι λαοί ξεχνούν, δεν έχουν μνήμη κι επομένως θα ξεχάσουν όλα τα ψέματα και τα παραστρατήματά σου. Δεν είναι δηλαδή μαζοχιστές, όπως τους έχουν προσάψει άλλοι, αλλά επιλήσμονες.

Οι εφημερίδες των πολιτικών κομμάτων χρησιμοποιούν κατά κόρον αυτού του είδους την "ειδησεογραφία" για να διαβάλλουν τους αντιπάλους τους. Πολλές φορές μηνύονται απ' αυτούς για τα αναίσχυντα ψεύδη τους και υποχρεούνται τελικά να δημοσιεύσουν τη διάψευση μιας προηγούμενης κακεντρεχούς "είδησής" τους, αλλά το κακό που ήθελαν, το έχουν ήδη κάνει και μερικές φορές δε φείδονται ακόμα και για χρηματικές αποζημιώσεις στους διαβληθέντες, αν το κακό που εν τω μεταξύ τους έκαναν με τους ψιθύρους που ξεσήκωσαν είναι αρκετά μεγάλο. Κύριοι αυτή είναι η Δημοκρατία μας!.

ΤΟ ΤΕΧΝΑΣΜΑ ΤΗΣ ΔΗΜΙΟΥΡΓΙΑΣ ΕΝΟΣ ΜΥΘΟΥ

Οι μάζες έχουν μέσα τους τη φυσική τάση της υπερβολής 

(Γουσταύος ΛεΜπον).

"Δεν ξέρεις καημένε τη λαϊκή ψυχή. Οι λαοί πιστεύουν πιότερο τ' αυτιά τους,παρά τα μάτια τους. Πιότερο το μύθο παρά τα γεγονότα. Πιότερο τη φαντασία τους από τη κρίση τους" 

(Κ. Βάρναλης, Ο Μονόλογος του Μώμου).

Ο λαός έχει ανάγκη από μύθους, παραμύθια, υπερβολές, οράματα. Θέλει να μπορεί να σηκώνει τα μάτια του μακριά από τη καθημερινή μιζέρια του και να αντικρίζει το ιδεώδες, το ιδανικό, το ύστατο, το μεγαλειώδες. Αυτή τη βαθιά ανάγκη του για όνειρο και υπέρβαση έρχονται να του την ικανοποιήσουν οι αυτόκλητοι επίδοξοι σωτήρες του τάζοντάς του τη προσεχή πραγματοποίηση της νοερής του ουτοπίας.

"Οφθαλμοί ευπειθέστεροι ώτων", λέει ο Ηράκλειτος, αλλά ο λαός διαφωνεί. Θέλει λόγια γλυκά, μαυλιστικά, που να του χαϊδεύουν τ' αυτιά κι ας "απέχουνε πολύ απ' την αλήθεια". Υπάρχουν ήδη έτοιμες πολλές μαγικές λέξεις με τις οποίες μπορεί ο προπαγανδιστής να κτίσει το μύθο και το όραμα, οι "φανταχτερές γενικότητες" που έχουμε ήδη αναφέρει: ελευθερία, ειρήνη, γαλήνη, ευτυχία, χαρά, σοσιαλισμός, ξεκούραση, χαλάρωση, δικαιοσύνη, δημοκρατία, εδώ, τώρα, κ.λ.π.

Ντύσε έντεχνα τη προπαγάνδα σου με αυτές τις λέξεις και αυτή θα γίνει αμέσως το όραμα του λαού σου και ο λαός σου θα σε ακολουθήσει. Μάστορας του είδους ο Ανδρέας Παπανδρέου δημιούργησε πολλά σοσιαλιστικά οράματα για το λαό του τύπου "Εδώ και τώρα σοσιαλισμός" ή "Στις 18 σοσιαλισμό" και μας παρέσυρε κάποτε σχεδόν όλους. Έπρεπε να μεγαλώσουμε λίγο για να καταλάβουμε το λαϊκισμό του. Και αυτές ακόμα οι καλύτερες προπαγανδιστικές αφίσες του μας τον δείχνουν να ατενίζει με εμπιστοσύνη και σιγουριά το μέλλον: το όραμά του, το όραμά μας!

Αλλά εάν οι κομμουνιστές και οι σοσιαλιστές οποιουδήποτε είδους έχουν κακοποιήσει με τις πράξεις τους τις αρχικά λαμπρές και δονητικές λέξεις των προσδιορισμών τους, τι να πούμε για τη λέξη "Δημοκρατία" που είναι η πιπίλα και η καραμέλα όλων και προ παντός αυτών που καλύπτουν από πίσω της τις τελικά κατεξοχήν φασιστικές νοοτροπίες, πράξεις και μεθόδους τους. Ας τοτονίσουμε καθαρά: Ποτέ δεν υπήρξε στο πλανήτη μας "Δημοκρατία" με την έννοια που συνήθως της αποδίδουν, ούτε υπάρχει πουθενά τώρα, παρόλο που όλα τα κράτη θέλουν να λέγονται "δημοκρατικά", λόγω της ήδη βεβαρημένης αξίας αυτής της λέξης στη λαϊκή συνείδηση. Ούτε και στην αρχαία Ελλάδα, "τη πατρίδα της δημοκρατίας" υπήρξε ποτέ Δημοκρατία. Οι επιτήδειοι ρήτορες, δημαγωγοί και λαοπλάνοι παρέσυραν από τότε το λαό, ο οποίος ψήφιζε τελικά ο ίδιος δυστυχώς τα αντιλαϊκά μέτρα. Οι λίγες φωνές των συνετών ρητόρων και φιλοσόφων, που ακολουθούσαν την "ηθική ρητορική" δεν εισακούονταν και ο λαός παρασυρόταν πάντα από τους "δημοκράτες" ολιγαρχικούς και πλουτοκράτες, που είτε ήσαν οι ίδιοι ρήτορες, ή έλεγχαν άλλους μεγάλους ρήτορες για να προωθούν μέσα απ' αυτούς τις απόψεις τους. Σε αυτό το πλανήτη από καταβολής ιστορικού χρόνου ζει και βασιλεύει η ΟΛΙΓΑΡΧΙΑ. Ας μην αμφισβητεί κανείς γι' αυτό, μπορεί να αποδειχθεί περίτρανα, αλλά ίσως αυτό να είναι το θέμα ενός άλλου βιβλίου.

Το τονίζουμε ευθαρσώς: όποιος μπορεί και παρατηρεί και αναλύει τις μεθόδους και εφαρμογές της σύγχρονης δημοκρατίας, Δυτικού ιδιαίτερα τύπου, καταλήγει να γίνει αντιδημοκράτης. Και προσέξτε: αντιδημοκράτης εδώ δεν σημαίνει φασίστας, ούτε και κομμουνιστής. Σημαίνει απλώς ένας σκεπτόμενος υγιώς άνθρωπος που πάνω από το ιδιοτελές συμφέρον και τον ειδεχθή εγωκεντρισμό" του σύγχρονου ανθρώπου προτάσσει τις έννοιες της δικαιοσύνης και της αρετής.

Η ΤΕΧΙΚΗ ΤΗΣ ΕΠΑΝΑΛΗΨΗΣ

Πάντως σε τελευταία ανάλυση ένα μονάχα ρητορικό σχήμα υπάρχει: Η επανάληψη

(Μέγας Ναπολέων).

Το καταφασκόμενο, βεβαιούμενο θέμα καταλήγει με την επανάληψη να ριζώνει στα πνεύματα σε σημείο να γίνεται μια αποδεδειγμένη αλήθεια....Στο τέρμα κάποιου χρόνου, ξεχνώντας ποιος είναι ο δημιουργός της καταφατικής βεβαίωσης, που επαναλαμβάνεται, καταλήγουμε να τη πιστεύουμε 

(Γουσταύος ΛεΜπον).

"Πολλοί γέλασαν με τη προπαγάνδα του NSDAP στο παρελθόν από μια θέση ανωτερότητας. Είναι αλήθεια ότι είχαμε ένα μόνο πράγμα να πούμε, και φωνάζαμε και κραυγάζαμε και το προπαγανδίζαμε ξανά και ξανά με ένα πείσμα που οδηγούσε τους "σοφούς" στην απελπισία. Το διακηρύξαμε με τέτοια απλότητα που σκέφθηκαν ότι είναι παράλογο και σχεδόν παιδαριώδες, δεν κατάλαβαν ότι η επανάληψη είναι ο προάγγελος της επιτυχίας και ότι η απλότητα είναι το κλειδί για το συναισθηματικό και νοητικό κόσμο των μαζών. Οι μάζες είναι ως επί το πλείστον εξαιρετικά επιλήσμονες και η κατανόησή τους μικρότερη από αυτή των μορφωμένων. Η προπαγάνδα έπρεπε να φτιαχτεί όχι για να ικανοποιεί τους μορφωμένους, αλλά για να φτάνει στις μάζες. Θέλαμε να προσφύγουμε στο διαισθητικό κόσμο των μεγάλων μαζών και όχι στη κατανόηση των διανοούμενων. Η σημασία των γεγονότων και συμβάντων πρέπει να παρουσιασθεί ξανά και ξανά, μέχρις ότου μετά από ένα μακρύ χρόνο οι μάζες αναγνωρίσουν πραγματικά την ανάγκη για μια θεμελιώδη αλλαγή, μέχρι να την απαιτήσουν. Οι επιστήμονες από την άλλη μεριά πείθονται με επιστημονικές αποδείξεις" (Politische Propaganda, UnserWille und Weg 4, 1934)

Ο Γεώργιος Γεωργαλάς κάνει τις εξής σημαντικές παρατηρήσεις στο εξαιρετικό βιβλίο του Η Προπαγάνδα σε σχέση με την επανάληψη:

"Επανάληψη στη προπαγάνδα σημαίνει τη ταυτότητα της ιδέας, όχι όμως και της μορφής με την οποία προβάλλεται η ιδέα. Αντίθετα η επανάληψη πρέπει να είναι ένας έξυπνος συνδυασμός της μονιμότητας του θέματος και της εναλλαγής των μορφών του, είναι η ανομοιόμορφη συνεχής αναφορά ομοιόμορφων ιδεών. Η ίδια η προπαγάνδα είναι ακριβώς η ανομοιόμορφη επανάληψη μιας βασικής ιδέας».

"Η επανάληψη πρέπει να είναι πυκνή, να γίνεται συνεχώς χωρίς διαλείμματα έτσι ώστε το κοινό να μην έχει τη δυνατότητα να αναπνεύσει, να σκεφτεί, να αμφιβάλλει και να εκλέγει. Τότε η προσχώρησή του σε μια πανταχού παρούσα "αλήθεια" που το βρίσκει παντού, γίνεται αυτόματα με τρόπο ενστικτώδη».

"Αποτέλεσμα της επίμονης επανάληψης των βασικών ιδεών της προπαγάνδας είναι ένα περίεργο ψυχολογικό φαινόμενο που λέγεται "Μιθιδρατισμός. Ξέρουμε ότι ο βασιλιάς του Πόντου Μιθριδάτης επειδή από μικρός φοβόταν μήπως το δηλητηριάσουν, έπαιρνε διάφορα δηλητήρια σε διαρκώς αυξανόμενες δόσεις μέχρι να πάθει ανοσία στα δηλητήρια και όταν θέλησε κάποτε να αυτοκτονήσει με δηλητήριο δεν μπόρεσε".

"Αυτό ακριβώς συμβαίνει και με τις μάζες. Με την επανάληψη παθαίνουν ένα είδος "ανοσίας" απέναντι σε άλλες ιδέες και επιχειρήματα, ακόμα και απέναντι στην πιο ολοφάνερη αλήθεια και στη πιο στοιχειώδη λογική".

Η ΚΟΛΑΚΕΙΑ

Ως δ' εχθρών χείρονας εκτρέπου τους κολακεύοντας. (Τους κόλακες να τους αποφεύγεις, σα τους πιο επικίνδυνους από τους εχθρούς σου, Πυθαγόρας).

Των μεν αγρίων θηρίων τον τύραννον κάκιστον είναι, των δ' ημέρων τον κόλακα

(Από τα άγρια θηρία το πιο κακό είναι ο τύραννος και από τα ήμερα ο κόλακας, Πλουτάρχου)

Αυτός αυτού κόλαξ έκαστος τυγχάνει ων πρώτος και μέγιστος 

(ο καθένας είναι ο πρώτος και ο μεγαλύτερος κόλακας του εαυτού του, Πλουτάρχου Ηθικά)

Η μέθοδος είναι κλασσική για τον επηρεασμό συνειδήσεων. Η τόνωση του εγώ του άλλου τον κάνει να αισθάνεται συμπάθεια για σένα και να σου κάνει τελικά τα χατίρια. Τη μέθοδο χρησιμοποιούν οι δικηγόροι για να κολακεύσουν το δικαστήριο (δικαστές, ενόρκους), οι πολιτικοί προς τους ψηφοφόρους τους (λαοπλάνοι, δημαγωγοί), οι διαφημιστές προς τους καταναλωτές και οι άνδρες προς τις γυναίκες για να κολακεύσουν με φιλοφρονήσεις τη ματαιοδοξία τους και να τις κατακτήσουν . Είναι ένα πολύ ύπουλο, πονηρό και δημαγωγικό τέχνασμα.

Η ΑΡΧΗ ΤΗΣ ΤΡΙΠΛΗΣ ΕΛΞΗΣ

Σύμφωνα με πολλούς ψυχαναλυτές η ψυχολογική δύναμη της προπαγάνδας αυξάνει με τη χρησιμοποίηση αυτού που ο Λάσγουελ ονόμασε η αρχή της τριπλής έλξης. Αυτή λέει ότι ένα σύνολο από σύμβολα θα είναι πολύ πιο πειστικόαν είναι ελκυστικό και για τα τρία στοιχεία της προσωπικότητας του ατόμου, που ο Φρόϋντ ονόμασε Εγώ, Ιδ και υπερεγώ. Για να προσελκύσει το εγώ, ο έμπειρος προπαγανδιστής θα παρουσιάσει τις πράξεις και σκέψεις που θέλει να επιβάλει σα να ήσαν λογικές, συνετές, φρόνιμες και χρήσιμες (επιθυμητές). Με την ίδια πνοή αυτός λέει ή υπονοεί ότι αυτές θα προκαλέσουν σίγουρα ευχαρίστηση και μια αίσθηση δύναμης (μια σαγήνη προς το Ιδ). Συγχρόνως υποβάλλει την ιδέα ότι αυτές είναι ηθικές, δίκαιες -αν όχι ολοκληρωτικά νόμιμες- αποφασιστικά πιο δίκαιες και ανθρώπινες από τον ίδιο το νόμο (μια σαγήνη προς το υπερεγώ ή συνείδηση).

ΜΕΡΙΚΕΣ ΕΠΙΠΛΕΟΝ ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΕΙΣ

Μπορούμε να συμπληρώσουμε ότι τα ζωντανά παραδείγματα, οι ιδιαίτερα δηλαδή δραματικές παραδειγματικές ιστορίες, επηρεάζουν συχνά τη κρίση μας περισσότερο απ' ό,τι οι άτονες, αλλά πιο ακριβείς περιγραφές. Δε θα πρέπει όμως να παρασυρόμαστε από τη ρητορική τέχνη της ζωντανής περιγραφής, αλλά από την ακρίβεια, συνέπεια και λογική των λεγομένων.

Μια άλλη τεχνική που χρησιμοποιούν οι προπαγανδιστές είναι η προσφυγή στο φόβο ή η δημιουργία σύγχυσης και διάσπασης με κινδυνολογία που εκφράζεται με ιδιαίτερη ρητορική σοβαρότητα, ώστε να πείθει και να τρομάζει,να μας θέτει σε επιφυλακή και να κρεμόμαστε από τα χείλη τους για να μάθουμε πώς τελικά θα γλυτώσουμε από τον επικρεμάμενο κίνδυνο και τη φοβερή καταστροφή. Μια κλασσική τεχνική είναι να βάζουν στην αρχή ενός λόγου, άρθρου ή ραδιοφωνικής εκπομπής μια ερώτηση που μας βάζει αμέσως σε επιφυλακή, όπως: "Μήπως κινδυνεύουν τα παιδιά σας;" ή "Μήπως αρπάξει φωτιά το σπίτι σας;", ενώ συγχρόνως η τηλεόραση (ή το διαφημιστικό φυλλάδιο)δείχνει εικόνες από μεγάλες πυρκαγιές και σπίτια στο παρανάλωμα του πυρός. Στη συνέχεια βέβαια η διαφήμιση μας προτρέπει να ασφαλισθούμε γρήγορα στη τάδε ασφαλιστική εταιρία για να γλυτώσουμε τη περιουσία μας από τη μελλοντική πυρκαγιά. Δεν μας λέει όμως πόσο χαμηλό είναι το ποσοστό των σπιτιών που κάηκαν από πυρκαγιές μέσα σε κάποιο χρονικό διάστημα, π.χ. σε μια δεκαετία, γιατί τότε θα καταλαβαίναμε ότι η πιθανότητα για κάτι τέτοιο είναι πολύ μικρή και ότι οι κύριοι αυτοί επιζητούν απλώς και μόνο τα λεφτά μας.

Ο Χίτλερ προειδοποιούσε τρομοκρατώντας το 1932: "Οι δρόμοι της χώρας μας βρίσκονται σε αναστάτωση. Τα πανεπιστήμια είναι γεμάτα με φοιτητές που επαναστατούν και εξεγείρονται. Οι κομμουνιστές ζητούν να καταστρέψουν τη χώρα μας. Η Ρωσία μας απειλεί με τη δύναμή της και η Δημοκρατία βρίσκεται σε κίνδυνο. Ναι σε κίνδυνο εσωτερικό κι εξωτερικό. Χρειαζόμαστε νόμο και τάξη! Χωρίς αυτόν το έθνος μας δεν μπορεί να επιβιώσει".

Ο προπαγανδιστής με τη προσφυγή στο φόβο παίζει με τους βαθιά ριζωμένους φόβους του ακροατηρίου του, ελπίζοντας να κατευθύνει τη προσοχή του μακριά από την αξία μιας ιδιαίτερης πρότασης, προς τη κατεύθυνση των βημάτων που θα πρέπει να ακολουθηθούν για να ελαττωθεί ο φόβος.

Από το τέλος του δεύτερου παγκοσμίου πολέμου, οι κοινωνιολόγοι και ψυχολόγοι έχουν διεξάγει ειδικές μελέτες για να μάθουν περισσότερα πράγματα για την αποτελεσματικότητα των εκκλήσεων φόβου. Περιληπτικά υπάρχουν τέσσερα στοιχεία για μια επιτυχημένη έκκληση φόβου: 

1) μια απειλή 

2) μια ειδική σύσταση για το πώς θα πρέπει να συμπεριληφθεί το ακροατήριο 

3) την αντίληψη του ακροατηρίου ότι η σύσταση θα είναι αποτελεσματική στην αντιμετώπιση της απειλής και 

4) την αντίληψη του ακροατηρίου ότι μπορεί να εκτελέσει τη προτεινόμενη συμπεριφορά. Όταν οι εκκλήσεις φόβου δεν περιλαμβάνουν και τα τέσσερα αυτά στοιχεία, το πιθανότερο είναι να αποτύχουν.

Το 1964 ο Λύντον Τζόνσον κέρδισε πολλούς ψήφους στην προεκλογική εκστρατεία του με μια πετυχημένη τηλεοπτική διαφήμιση που έδειχνε ένα νεαρό κορίτσι να εκμηδενίζεται σε μια πυρηνική έκρηξη. Η διαφήμιση αυτή συνέδεσε το πυρηνικό πόλεμο με τον αντίπαλό του Μπάρυ Γκολντγουότερ, και πρότεινε την ψήφιση του Τζόνσον σαν έναν αποτελεσματικό τρόπο αποφυγής αυτής της απειλής.

Το Ινστιτούτο για την Ανάλυση της Προπαγάνδας μας συμβουλεύει όταν αντιμετωπίζουμε πειστικά μηνύματα που διεγείρουν το φόβο μας, να κάνουμε στον εαυτό μας τις επόμενες ερωτήσεις:

Μήπως ο ομιλητής μεγεθύνει το φόβο ή την απειλή για να κερδίσει την υποστήριξή μας;

Πόσο δικαιολογημένος είναι ο φόβος που μας διεγείρει ο ομιλητής;

Η ανάληψη της προτεινόμενης δράσης θα μειώσει πραγματικά την υποτιθέμενη απειλή;

Πηγή: Τεχνολογία Υποταγής Συνειδήσεων (Δημήτρης Ευαγγελόπουλος)

ΤΑ ΠΕΙΡΑΜΑΤΑ ΤΟΥ ΠΑΥΛΩΦ

Ας κάνουμε με τη φαντασία μας ένα πείραμα. Έστω ότι έχουμε σε μια γωνιά δεμένο ένα πεινασμένο σκύλο. Σε μια στιγμή του παρουσιάζουμε ένα κομμάτι κρέας και τον αφήνουμε να το φάει. Έχουμε κανονίσει τόσο κατά την εμφάνιση όσο και κατά τη λήψη του κρέατος να κτυπά ένα κουδούνι. Επαναλαμβάνουμε το ίδιο πείραμα για αρκετές ημέρες. Κάποια ημέρα αποφασίζουμε να κτυπήσουμε το κουδούνι, αλλά χωρίς να παρουσιάσουμε ή να δώσουμε τροφή στο σκύλο. Πώς αντιδρά τότε ο σκύλος;

Παρατηρούμε ότι αρχίζουν να του τρέχουν τα σάλια, παρόλο που δεν βλέπει και δε γεύεται καμιά τροφή. Τι συμβαίνει; Όλες τις προηγούμενες ημέρες ο σκύλος είχε συνδυάσει το κτύπημα του κουδουνιού με τη θέα και τη λήψη της τροφής. Το ίδιο λοιπόν περιμένει και τώρα. Ο οργανισμός του λοιπόν προετοιμάζεται κατάλληλα. Ο εγκέφαλός του θεωρώντας ότι το γενικά πλαίσιο αναφοράς είναι και αυτή τη φορά το ίδιο, στέλνει μήνυμα στο σώμα του να προετοιμασθεί για τη λήψη της τροφής. Αρχίζει λοιπόν να έχει συελορροή. Δυστυχώς όμως αυτή τη φορά δεν υπάρχει τροφή. Άδικα προετοιμάσθηκε το σώμα του. Ο εγκέφαλός του έκανε λάθος και ο σκύλος μένει μετέωρος στο κενό.

Με τον ίδιο τρόπο θα αντιδρούσε και ένα παιδί σε μια αντίστοιχη περίπτωση, όταν εκείνη τη τελευταία φορά μαζί με το κουδούνισμα δεν εμφανιζόταν και το κουτάλι με το φαγητό. Παρόμοια θα αντιδρούσε ίσως και ένας ενήλικας, αφού οι ενστικτώδεις σωματικές αντιδράσεις ελέγχονται από το υποσυνείδητο, το οποίο έχει τη δική του λογική και συμπεραίνει εύκολα από το γενικό το ειδικό,από το γενικό πλαίσιο (το οποίο υποθέτει ότι είναι το ίδιο) την άμεση λήψη της τροφής.

Ιβάν Παυλώφ

Το προηγούμενο, υποθετικό για μας, πείραμα εκτελέστηκε πράγματι από το Ρώσο φυσιολόγο Ιβάν Παυλώφ (1849-1936) πολλές φορές και με διάφορα είδη σκύλων. Με βάση αυτό το πείραμα ο Παυλώφ θεμελίωσε τη περίφημη θεωρία του για τα εξαρτημένα ανακλαστικά.

Σύμφωνα με αυτήν ένας ζωντανός οργανισμός αλληλεπιδρά με το περιβάλλον του μέσω των λεγόμενων "ανακλαστικών". Τα ανακλαστικά είναι ένα φαινόμενο του νευρικού συστήματος. Ένα ανακλαστικό βασικά συνδέει ένα ερέθισμα που προέρχεται από το περιβάλλον με την αντίδραση του οργανισμού (π.χ. η είσοδος ενός σκουπιδιού στο μάτι μου, προκαλεί το αυτόματο κλείσιμο του ματιού μου).

Ο Παυλώφ χώρισε τα ανακλαστικά σε δυο μεγάλες κατηγορίες: τα σταθερά (ανεξάρτητα, απόλυτα ή κληρονομικά), ανακλαστικά, που υπάρχουν εκ γενετής και είναι έμφυτα στους διάφορους οργανισμούς και τα εξαρτημένα ανακλαστικά, που είναι επίκτητα.

Σταθερό π.χ. ανακλαστικό του οργανισμού μας είναι η αναπνοή. Αυτή δεν εξαρτάται από τις εξωτερικές συνθήκες, αλλά είναι μια μόνιμη και αυτόματη αντίδραση του οργανισμού στο περιβάλλον (στην ύπαρξη της ατμόσφαιρας). Τα σταθερά ανακλαστικά δε μεταβάλλονται και γι αυτό δε μας απασχολούν ιδιαίτερα (αφού δεν μπορούμε να τα αλλάξουμε). Τα εξαρτημένα όμως ανακλαστικά μας ενδιαφέρουν, γιατί αυτά εξαρτώνται κάθε φορά από τις συνθήκες του περιβάλλοντος κι επομένως αν αλλάξουμε τις εξωτερικές συνθήκες, μπορούμε να αλλάξουμε και αυτά. Αντικαθιστώντας π.χ. τεχνητά τη θέα και τη λήψη της τροφής με το κτύπημα του κουδουνιού (το οποίο συνδέσαμε ευφυώς με αυτές), επιτυγχάνουμε με το άκουσμα του κουδουνιού να έχουμε μια συγκεκριμένη (αν και κατά αρχάς άσχετη με αυτό) φυσιολογική αντίδραση του οργανισμού (συελορροή). Προβάλλοντας σε μια διαφήμιση μπύρας μια ωραία ημίγυμνη γυναίκα με σεξουαλικά υπονοούμενα (π.χ. η πιο υπέροχη ξανθιά που μπορούμε να γευθούμε...) προσπαθούμε να δημιουργήσουμε το εξαρτημένο ανακλαστικό της αγοράς αυτού του προϊόντος, για να μπορέσει να απολαύσει δήθεν ο καταναλωτής αυτή την υπέροχη ξανθιά (η οποία, ας σημειωθεί, από μόνη της είναι τελείως άσχετη με την οποιαδήποτε μπύρα). Φαίνεται ανόητο και όμως ΛΕΙΤΟΥΡΓΕΙ!. Το αποδεικνύει άμεσα η πληθώρα των διαφημίσεων αυτού του επιπέδου. Και λειτουργεί, γιατί ο συνειρμός που επιτυγχάνεται είναι υποσυνείδητος και όπως είπαμε το υποσυνείδητο έχει τη δική του "λογική".

Μπορούμε δηλαδή συνδυάζοντας διάφορα σταθερά ή απόλυτα ερεθίσματα με τεχνητά δικά μας "σήματα", να στέλνουμε μόνο τα σήματα και να έχουμε από τον οργανισμό την αντίδραση ακριβώς που επιθυμούμε. Με άλλα λόγια, διαμορφώνοντας το περιβάλλον όπως θέλουμε, καθορίζουμε και τις αντιδράσεις που θα έχει ο άνθρωπος. Από την άλλη μεριά πάλι ο άνθρωπος κατέχει το λόγο, δε χρειάζεται να του δείξουν το φαγητό για να αντιδράσει, μπορούν να του μιλήσουν γι’ αυτό, μπορούν να του το περιγράψουν. Αυτό ακριβώς κάνει η προπαγάνδα!

Με τον ίδιο τρόπο λειτουργούν και τα διάφορα σύμβολα, εμβλήματα, συμβολικές λέξεις, συμβολικές χειρονομίες και οποιεσδήποτε γενικά συμβολικές εκφράσεις που συνδέονται με μια ορισμένη ιδέα ή ιδεολογία. Η θέα ή η χρησιμοποίηση ενός απ' αυτά, φέρνει αυτόματα συνειρμικά στο νου μας την αντίστοιχη ιδέα ή ιδεολογία. Είναι τα κουδουνίσματα που μας δείχνουν το κρέας, η εκκλησία που με τη θέα της ο πιστός κάνει αμέσως το σταυρό του, σκύβει ταπεινά προς τα κάτω το κεφάλι του και προφέρει από μέσα του λίγα λόγια ευλάβειας επανατροφοδοτώντας το σύστημα της πίστης του.

Ο Παβλώφ με τα πειράματά του έθεσε τις βάσεις της θεωρίας που ονομάσθηκε"μπηχεβιορισμός" ή ψυχολογία της συμπεριφοράς.

Ας συνεχίσουμε όμως το παυλωφικό μας πείραμα. Τι θα γίνει αν συνεχίσουμε να προκαλούμε εξαρτημένα ανακλαστικά (να κτυπάμε το κουδούνι) για πολύ χρόνο χωρίς να εμφανίζουμε το κρέας; Πώς θα αντιδράσει ο σκύλος;

Το πείραμα δείχνει ότι ο σκύλος στο τέλος παύει να αντιδρά στο άκουσμα του κουδουνιού (να βγάζει σάλια περιμένοντας το φαγητό). Αν θέλουμε να διατηρήσουμε το συνειρμό ανάμεσα στο άκουσμα του κουδουνιού και στο κρέας, θα πρέπει που και που να του παρουσιάζουμε και το κρέας!

Αν όμως εξακολουθήσουμε να κτυπάμε το κουδούνι χωρίς να εμφανίζουμε το κρέας για αρκετό καιρό, τα μη ικανοποιούμενα σήματα θα προκαλέσουν τελικά στο σκύλο μια υπνωτική κατάσταση. Αυτός δε θα αντιδράσει ακόμα και όταν την επόμενη φορά μαζί με του κουδούνισμα του δώσουμε και το κρέας! Αδιαφορεί γι' αυτό! Ούτε που το δοκιμάζει! Έχει κουραστεί τόσο καιρό να το περιμένει άδικα. Έχει κουραστεί τόσο πολύ, που τελικά αδιαφορεί τελείως και για το κουδούνισμα και για το ίδιο το κρέας. Βρίσκεται σε μια κατάσταση πλήρους απάθειας και αποχαύνωσης. Η προσωπικότητά του έχει παραλύσει και η βούλησή του έχει εκμηδενισθεί. Δεν αντιδρά φυσιολογικά. Αδιαφορεί για τα πάντα.

Το ίδιο ακριβώς έχει εφαρμοστεί δυστυχώς, με επιστημονικό μάλιστα τρόπο,και στους ανθρώπους!. Εδώ ακριβώς βρίσκει τη θέση της η διαδικασία της"πλύσεως του εγκεφάλου".

Αν ακολουθήσουμε τη κατάλληλη τεχνική, η οποία βασίζεται στα προηγούμενα συμπεράσματα από τα πειράματα του Παυλώφ και των μαθητών του, το άτομο θα χάσει τελείως τη προσωπικότητά του. Θα βρεθεί σε μια βαθιά νευρική κατάπτωση και θα εκτελέσει παθητικά και πειθαρχικά όλες τις εντολές των ανακριτών του. Είναι σαν ένα μικρό παιδί, μπορεί να δεχθεί οτιδήποτε. Μπορείς να του μάθεις ό,τι θες. Μπορείς, αν θες, να του αλλάξεις την ιδεολογία. Μπορείς, αν θες, να το κάνεις από εχθρό οπαδό σου και υπερασπιστή των ιδεών σου. Μπορείς να του "πλύνεις" τελείως τον εγκέφαλο, ώστε να ξεχάσει όλα όσα ήξερε ή πίστευε και να τον προγραμματίσεις από δω και στο εξής να ξέρει και να πιστεύει μόνο αυτά που εσύ θες! Είναι βάναυσο, ανήθικο και απάνθρωπο και όμως έχει γίνει πολλές φορές στο παρελθόν και εξακολουθεί να γίνεται και σήμερα στις "βάρβαρες", αλλά και στις "πολιτισμένες" χώρες.

Έτσι εξηγούνται οι "ομολογίες" των κατηγορουμένων στις περίφημες δίκες της Μόσχας τη δεκαετία του 1930, στις οποίες οι αντίπαλοι του σταλινικού καθεστώτος ομολογούσαν σαν μικρά παιδιά ότι ήταν προδότες, φασίστες, ότι πρόδωσαν τη πατρίδα τους και το προλεταριάτο και αυτοκατηγορούνταν, φτάνοντας μάλιστα στο ανήκουστο σημείο να ζητήσουν οι ίδιοι από το δικαστήριο για τον εαυτό τους την εσχάτη των ποινών!

Κάτι ανάλογο κάνουν πολλές φορές μερικές φιλάρεσκες γυναίκες που φορτίζουν και εκφορτίζουν διαδοχικά τους θαυμαστές τους με ενδιαφέρον, αδιαφορία, μέχρι να τους κάνουν κυριολεκτικά να καταρρεύσουν ψυχολογικά, να τις ερωτευθούν τρελά και να γίνουν κυριολεκτικά σκλάβοι τους.

Την ίδια τακτική του Σκωτσέντζικου ντους ακολούθησε και ο Γκαίμπελς πριν εισβάλλει στην Αυστρία κουράζοντας τους συμμάχους με το θα μπω δε θα μπω (διαδοχικές συγκεντρώσεις και αποσύρσεις των στρατευμάτων του στα σύνορα), μέχρι που τελικά μπήκε και κανείς δεν αντέδρασε.

Η πλύση εγκεφάλου όμως μπορεί να είναι εκτός από ατομική και συλλογική. Τρανταχτό παράδειγμα είναι τα θύματα της περίφημης μαοϊκής "Πολιτιστικής Επανάστασης" που διαπομπεύονταν δημόσια στους δρόμους αυτοκατηγορούμενα για τα φοβερά τους αντεπαναστατικά "εγκλήματα" και τελικά "αναμορφώνονταν" με τις γνωστές πλυσεγκεφαλικές μεθόδους.

Τα πειράματα του Παυλώφ έγιναν όπως είπαμε με πολλά και διάφορα σκυλιά. Όλα τους στο τέλος κατέρρευσαν ψυχικά και νοητικά. Απλά μερικά κατέρρευσαν γρηγορότερα και άλλα αργότερα.. Πρώτα κατέρρευσαν τα "οξύθυμα", μετά τα "ζωηρά" και στο τέλος τα πολύ "ήρεμα". Το ίδιο ακριβώς συμβαίνει και με τους ανθρώπους. Όλοι τελικά σπάνε, όλοι καταρρέουν, όσο σκληροί και να είναι. Κανένας δεν αντέχει επ' άπειρον.

Στη παραδοσιακή πλύση εγκεφάλου το άτομο απομονώνεται από το περιβάλλον του και από τις πηγές πληροφόρησης (σήμερα χρησιμοποιούν και μηχανές αισθητηριακής απομόνωσης), αποπροσανατολίζεται με κατάλληλα μπερδεμένα,ακανόνιστα, έντονα, ηχητικά και οπτικά σήματα, ενώ συγχρόνως υποσιτίζεται,κρατιέται άυπνο, απειλείται, βρίζεται, κατηγορείται, εκβιάζεται και ανακρίνεται συνεχώς, μέχρι που τελικά καταρρέει. Λίγο πριν καταρρεύσει, πριν τρελαθεί τελείως, παρεμβαίνει ο αναμορφωτής του που τον "σώνει" αναμορφώνοντάς τον και προσδίδοντάς του μια αρεστή στο καθεστώς ή στην υπηρεσία προσωπικότητα. Γίνεται πια ένας τέλειος οπαδός του συστήματος, ένας γενίτσαρος, ένας ακούσιος εξωμότης.

Πηγή: Τεχνολογία Υποταγής Συνειδήσεων (Δημήτρης Ευαγγελόπουλος)

Η ΠΛΥΣΗ ΕΓΚΕΦΑΛΟΥ

Μια άλλη ιδέα σχετική με τη προπαγάνδα είναι η πλύση εγκεφάλου. Αυτή μπορεί να περιλαμβάνει μακρές πολιτικές ομιλίες ή συζητήσεις, μακρές υποχρεωτικές εντολές ανάγνωσης κ.ο.κ., επιστημονικές "αναμορφώσεις" αντιπάλων με βασανιστήρια, στέρηση τροφής και ύπνου, απομόνωση, απειλές, εξαντλητική ανάκριση, αντιμετώπιση αποστατημένων συντρόφων, ταπείνωση μπροστά σε συμπολίτες του κ.λ.π. .

ΤΟ ΠΑΘΟΣ

Τέλος ένα ακόμα μέσον που θα μπορούσε να αναφερθεί, αν και έχει να κάνει με μια έμφυτη και όχι με μια επίκτητη ικανότητα, είναι το πάθος. Πολλοί ιερείς ή πολιτικοί έχουν παρασύρει με το έντονο πάθος τους και τους πύρινους λόγους του χιλιάδες ανθρώπους να τους ακολουθήσουν στις ιδέες και στις πράξεις τους. Κατά μια έννοια το έμφυτο πάθος είναι μαγνητικό για το λαό και ως ένα σημείο μεταδοτικό. Όμως, όπως σημειώνει ένας μηνιαίο ναζιστικό περιοδικό για προπαγανδιστές το 1934 στη Γερμανία: "Το μεγάλο πάθος είναι τόσο σπάνιο, όσο οι μεγαλοφυίες. Όσο μεγαλύτερο είναι το πάθος τόσο αποτελεσματικότερη είναι η προπαγάνδα". (Politische Propaganda UnserWille und
Weg, 4)

Τελειώνουμε λέγοντας ότι σύμφωνα με το Λένιν και τον Μπακούνιν κάθε πολιτική προπαγάνδα πρέπει να έχει σαν στόχο ένα ψυχολογικό "σοκ", χωρίς να χάνεται στην ανιαρή και ακατάληπτη για τους πολλούς παρουσίαση ενός προγράμματος ή μιας θεωρίας.

Πηγή: Τεχνολογία Υποταγής Συνειδήσεων (Δημήτρης Ευαγγελόπουλος)

ΟΙ ΠΡΟΦΗΤΕΙΕΣ

Νοστράδαμος

Ένα άλλο επίσης μέσο είναι οι προφητείες (Χιλιαστές, Νοστράδαμος, Αποκάλυψη κ.λ.π.) περί καταστροφής του κόσμου. Πολλά άτομα έχουν συνασπιστεί μέχρι τώρα κάτω από το σύνθημα μιας επικείμενης μεγάλης παγκόσμιας καταστροφής και έχουν προχωρήσει σε απενενοημένες πράξεις (ομαδικές αυτοκτονίες κ.λ.π.). Οι προφητείες αυτές αδρανοποιούν επίσης συνειδήσεις ("ματαιότης ματαιοτήτων, τα πάντα ματαιότης", αφού θα καταστραφεί ο κόσμος...), ήτις κάνουν αντικείμενο εκμετάλλευσης από αυτόκλητους σωτήρες υπό τη καθοδήγηση συνήθως μυστικών υπηρεσιών (π.χ. της CIA).

Ημερολόγιο των Μάγιας

Ιδιαίτερη σημασία παίζει στη προπαγάνδα και η επαληθευόμενη προφητεία για τη μελλοντική επιτέλεση ενός συγκεκριμένου γεγονότος. Σύμφωνα με το Ζ.Ντομενό "Το να προλέγει κανείς τι θα κάνει και να το κάνει πραγματικά, δημιουργεί την εντύπωση μιας σιγουριάς και μιας ακατανίκητης δύναμης που παραλύει τον αντίπαλο". Αυτό ακριβώς έκανε και ο Χίτλερ, ο οποίος αφού σχεδίαζε προηγουμένως προσεκτικά μία δράση του, στη συνέχεια την προφήτευε και κατόπιν την επαλήθευε στη πράξη, δημιουργώντας έτσι την εντύπωση μιας ακαταμάχητης δύναμης

Πηγή: Τεχνολογία Υποταγής Συνειδήσεων (Δημήτρης Ευαγγελόπουλος)

ΗΘΗ ΚΑΙ ΕΘΙΜΑ

Τα ήθη έχουν σχέση με τις ηθικές αντιλήψεις μιας κοινωνίας (και ιδιαίτερα σε σχέση με το γενετήσιο ένστικτο και τον επιτρεπτό κοινωνικά τρόπο έκφρασής του) και τα έθιμα με τις συνήθειές της, τις οποίες αυτή διατηρεί εκ παραδόσεως (κοινωνικής μορφής: φιλοξενία, επισκέψεις, χαιρετισμοί, αίτηση συγνώμης, ανταλλαγή δώρων, ευχών, συμφωνίες κυρίων κ.λ.π. ή θρησκευτικής μορφής: πανηγύρια, βασιλόπιτα, κόκκινα αυγά κ.λ.π.).


Είναι ευνόητο ότι τόσο τα ήθη, όσο και τα έθιμα αλλάζουν από λαό σε λαό και από τόπο σε τόπο και με το χρόνο μπορεί να αντικατασταθούν στον ίδιο τόπο, ακόμα και από τα αντίθετά τους. Το κύρος και η ισχύς τους είναι γενικά πρόσκαιρα, αλλά δυστυχώς πολλοί απλοί άνθρωποι τα εκλαμβάνουν σαν αιώνιες διαχρονικές αλήθειες και τα τηρούν με θεία ευλάβεια. Η δύναμη άλλωστε που τα ίδια έχουν, είναι αρκετά ισχυρή λόγω του μεγάλου πλήθους ανθρώπων που τα ακολουθούν και όπως έχουμε ήδη δηλώσει, οι επανειλημμένες ίδιες βεβαιώσεις δημιουργούν την ψευδαίσθηση της αλήθειας.

Ρουκετοπόλεμος στην Χίο

Αυτός είναι και ο λόγος που αυτά, παρόλο που δε διαθέτουν καμιά αντικειμενική αξία, μπορούν να χρησιμοποιηθούν εσκεμμένα για τον έλεγχο των μαζών, για την κατευθυνόμενη και προβλεπόμενη συμπεριφορά τους. Πέρα απ' αυτό επεμβαίνει πολλές φορές και ο ίδιος ο νόμος και τιμωρεί τους μη συμμορφούμενους με τη "γενική" αίσθηση του "σωστού". Έτσι έχουμε για παράδειγμα τον ποινικό νόμο "της προσβολής των ηθών", ο οποίος τιμωρεί τα αδικήματα που έχουν γενικά σχέση με την ικανοποίηση της ερωτικής ορμής (αποπλάνηση εις ασέλγεια, βιασμός, μαστροπεία, αιμομιξία, προσβολή της δημόσιας αιδούς, παλαιότερα η μοιχεία κ.λ.π.).

Τα ήθη και έθιμα έχουν παρομοιασθεί από μερικούς σαν ένα σκελετό ή ένα καβούκι, το οποίο συγκρατεί "τα μαλακά μόρια" του κοινωνικού σώματος, αλλά εμποδίζει συγχρόνως την ανάπτυξη του οργανισμού.

Το "κυνήγι του ταύρου" στην Ισπανία

Αν κάποια από τα κοινά ακολουθούμενα ήθη ή έθιμα προσβάλλουν τη νοημοσύνη μας για την υποτιθέμενη αξία και κύρος τους, είναι ανόητο και άνανδρο να τα ακολουθούμε, απλά και μόνο για να μη ξεχωρίσουμε από το πλήθος και νιώσουμε απομονωμένοι. Η συνειδητή και σαφής άποψή μας πάνω σε αυτά θα πρέπει να εκφραστεί με καθαρότητα και παρρησία, εκτός αν υπάρχει άλλος σοβαρός λόγος για να σιωπήσουμε. Βασικά πρέπει να αποκαλύπτουμε το ψέμα και την ανοησία, όπου τα συναντούμε, βοηθώντας με αυτό το τρόπο και τους άλλους, έστω σιγά-σιγά να συνειδητοποιήσουν ότι το οικοδόμημα στο οποίο στηρίζουν τις υποτιθέμενες αλήθειες τους είναι πολύ σαθρό. Πρέπει γενικά να μπορούμε να έχουμε τη προσωπική μας άποψη, τη προσωπική μας γνώμη, την δέουσα αυτοεκτίμηση, ώστε να μπορούμε να νιώθουμε και να εκφράζουμε χωρίς φόβο και πάθος τη δική μας καλύτερη και σωστότερη άποψη από αυτή του πλήθους. Προς ενδυνάμωση της προσωπικής μας άποψης ας διαλογισθούμε στα εξής ρητά:

Ουκ εν τω πολλώ το ευ

(Σωκράτης)

Το πιο δύσκολο απ' όλα είναι να αρέσεις στους πολλούς 

(Δημοσθένης)

Εις εμοί μύριοι, αν άριστος ει

(Ηράκλειτος)

Δε μ' ενδιαφέρει η γνώμη κανενός, παρά μονάχα η αλήθεια

(Αστυδάμαντη, Αλμαίων Απ.)

Ποτέ να μην αφήσεις να κρίνουν αδαείς άνθρωποι

(Φωκυλίδη, Γνώμες 86)

Και τα απλά αριθμητικά παραδείγματα : 0 Χ 1000 = 0, 0 Χ 1.000.000= 0,0,00005 Χ 1000 = 0,05. Ο νοών, νοήτω.

Πηγή: Τεχνολογία Υποταγής Συνειδήσεων (Δημήτρης Ευαγγελόπουλος)

Η ΚΟΙΝΗ ΓΝΩΜΗ

"Αισθάνομαι μερικές φορές οίκτο γι' αυτούς που διαβάζουν μια ή περισσότερες εφημερίδες και νομίζουν ότι γνωρίζουν τι συμβαίνει πραγματικά στο κόσμο".
(Πρόεδρος Τζέφερσον ΗΠΑ)

Να κάνεις αυτά που νομίζεις ότι είναι σωστά, έστω και αν κάνοντάς τα θα σε

κακολογήσουν, γιατί ο όχλος είναι κακός κριτής κάθε καλού πράγματος. 

(Πυθαγόρας)

Δεν πρέπει να μας ενδιαφέρει η γνώμη των πολλών, αλλά η γνώμη των επαϊόντων για τα δίκαια και άδικα. 

(Πλάτωνας, Κρίτων)

Όσο για τη περίφημη κοινή γνώμη, η οποία επηρεάζει τόσο πολύ τις καταστάσεις και την οποία φαίνονται να υπολογίζουν τόσο πολύ οι πολιτικοί μας έχουμε να πούμε ότι είναι στη πραγματικότητα το πιο αναξιόπιστο πράγμα στο κόσμο: συναισθηματική, εύπιστη, ασαφής, ευμετάβλητη, ευάλωτη, κενόδοξη, ανόητη και βασικά συντηρητική. Με βάση αυτές τις ποταπές και νεφελώδεις ιδιότητές της, μπορούν οι αναλυτές της να την διαμορφώνουν και να τη χειραγωγούν. Μπορούμε να την παρομοιάσουμε με μια αυτάρεσκη, ματαιόδοξη και τελικά κενή και ανόητη νέα γυναίκα.

Τα γκάλοπ ή σφυγμομετρήσεις της κοινής γνώμης αποτελούν ένα μέσο που χρησιμοποιεί η σύγχρονη προπαγάνδα για να επηρεάζει ψηφοφόρους, για να τους πείσει να είναι και αυτοί "in", μέσα στο ρεύμα, με άλλα λόγια να ψηφίσουν, ή να δεχθούν τις απόψεις των "πρώτων".

Από την άλλη μεριά σε περιόδους προεκλογικών αγώνων μεγάλες εταιρίες κάνουν σφυγμομετρήσεις της κοινής γνώμης και ανακαλύπτουν τι ακριβώς ζητούν οι ψηφοφόροι. Με βάση τα συμπεράσματά τους, φτιάχνουν μετά μια όσο το δυνατόν πιο "τέλεια" εικόνα ενός υποψηφίου, την οποία πουλάνε στη συνέχεια αδρά σε κάθε ενδιαφερόμενο, ανεξαρτήτου κόμματος. Στη συνέχει ο υποψήφιος μαθαίνει σαν ηθοποιός το ρόλο του και πλασάρεται ανάλογα στο κοινό, παρουσιαζόμενος σαν να ικανοποιεί όλες τις ανάγκες του. Κατά τα άλλα βέβαια ψηφίζουμε δημοκρατικά! Και βέβαια αυτό το ακριβό πακέτο των εταιριών σφυγμομετρήσεως δεν το αγοράζει όποιος κι όποιος, αλλά οι πλούσιοι βασικά υποψήφιοι. Έτσι και αλλιώς όμως η "δημοκρατία" μας έχει χιλιάδες τρύπες και καταντάει στο τέλος μια σιωπηρή, έντεχνα καμουφλαρισμένη ολιγαρχία.

Γενικότερα οι εταιρίες σφυγμομετρήσεων διαπλάθουν συνέχεια τη κοινή γνώμη σύμφωνα με τα σχέδια των πελατών τους. Στην Αμερική τα τρία βασικά δίκτυα CBS-NBC-ABC, οι Τάιμς της Νέας Υόρκης και η Ουάσιγκτον Ποστ παίρνουν συνεχώς σφυγμομετρήσεις. Τα περισσότερα δεδομένα τους αναλύονται από το Ερευνητικό Κέντρο για την Εθνική Κοινή Γνώμη (National Opinion Research Center), όπου αναπτύσσεται τελικά ένα ψυχολογικό προφίλ για ολόκληρο το Αμερικανικό έθνος. Στη συνέχεια τα ευρήματά τους εκτιμούνται συγκριτικά στους υπολογιστές της Gallup Poll και της Yankelovich, Skelley & White. Πολλά από αυτά που διαβάζουν οι Αμερικανοί στις εφημερίδες τους ή βλέπουν στις τηλεοράσεις τους, έχει προηγουμένως ραφιναριστεί από τις εταιρίες σφυγμομετρήσεων. Αυτό που βλέπουν είναι αυτό που οι αναλυτές της κοινής γνώμης θεωρούν ότι πρέπει να δουν. Αυτό ονομάζεται "Κατασκευή της Κοινής Γνώμης". Ο κόσμος θεωρείται σαν "πληθυσμιακές ομάδες-στόχοι" και αυτό που μετρούν οι αναλυτές των σφυγμομετρήσεων είναι πώς αντιδρά ο κόσμος σε αυτά που του παρουσιάζονται στα βραδινά δελτία ειδήσεων.

Σύμφωνα με τον Ντανιέλ Γιανκέλοβιτς, της εταιρίας σφυγμομετρήσεων Yankelovic

h, Skelley & White", η σφυγμομέτρηση είναι απλώς ένα εργαλείο για την αλλαγή της κοινής γνώμης". Και από συνωμοσιολογικής πλευράς ο ερευνητής και συγγραφέας Δρ. Τζων Κόουλμαν παρατηρεί:

Ντάνιελ Γιανκέλοβιτς

"Σήμερα οι άνθρωποι πιστεύουν ότι είναι καλά πληροφορημένοι, αλλά αυτό που δεν συνειδητοποιούν είναι ότι οι γνώμες που έχουν δεν είναι στη πραγματικότητα δικές τους, αλλά έχουν κατασκευαστεί στα ινστιτούτα ερευνών και έχουν διοχετευθεί μετά στα μέσα ενημέρωσης και στους αναλυτές της κοινής γνώμης...Η Επιτροπή των Τριακοσίων (Η Μυστική Κυβέρνηση) με τους χιλιάδες κοινωνιολόγους που έχει στη διάθεσή της και με τη βοήθεια των ΜΜΕ σταθερά στα χέρια της, μπορεί να δημιουργεί ΝΕΕΣ γνώμες για το κοινό πάνω σε οποιοδήποτε σχεδόν θέμα και να τις διασπείρει μετά σε όλο το κόσμο, το πολύ σε δυο βδομάδες. Αυτές οι αλλαγές της κοινής γνώμης αναφέρονται κατευθείαν στη Λέσχη της Ρώμης, η οποία με τη σειρά της αναφέρεται στην Επιτροπή των 300, στη κορυφή της οποίας κάθεται η Βασίλισσα της Αγγλίας, κυβερνώντας ένα απέραντο δίκτυο από στενά συνδεδεμένες εταιρίες, οι οποίες δεν πληρώνουν ποτέ φόρους και δεν είναι υπόλογες σε κανένα και οι οποίες χρηματοδοτούν τα ινστιτούτα ερευνών τους μέσω ιδρυμάτων των οποίων οι συνδυασμένες δραστηριότητες έχουν ένα πλήρη σχεδόν έλεγχο πάνω στη καθημερινή μας ζωή".

"Μαζί με τις αλληλοσυνδεόμενες εταιρίες τους, τις ασφαλιστικές εταιρίες, τις τράπεζες, τις οικονομικές επιχειρήσεις, τις πετρελαϊκές επιχειρήσεις, τις εφημερίδες, τα περιοδικά, τα ραδιόφωνα και τις τηλεοράσεις, αυτός ο αχανής οργανισμός κάθεται καβάλα στο σβέρκο του κόσμου. Δεν υπάρχει πολιτικός στην Ουάσιγκτον που να μην είναι με κάποιο τρόπο υποχρεωμένος σε αυτήν. Οι αριστερές επιτιμήσεις εναντίον της, την ονομάζουν "ιμπεριαλισμό", που πραγματικά είναι, αλλά οι αριστεροί διευθύνονται από τους ίδιους ανθρώπους, τους ίδιους ακριβώς που ελέγχουν τους δεξιούς, έτσι ώστε οι αριστεροί να μην είναι περισσότερο ελεύθεροι από μας!".

Πηγή: Τεχνολογία Υποταγής Συνειδήσεων (Δημήτρης Ευαγγελόπουλος)

ΠΡΟΠΑΓΑΝΔΑ

Αδόλφος Χίτλερ

Χάρη στη Προπαγάνδα πήραμε την εξουσία. Αυτή μας επέτρεψε να τη διατηρήσουμε.
Και αυτή θα μας δώσει τη δυνατότητα να κατακτήσουμε το κόσμο.

Η Προπαγάνδα είναι το τρομερότερο πολεμικό όπλο στα χέρια εκείνου που ξέρει να τη χρησιμοποιεί.

(Χίτλερ)

Έπρεπε να καταστρέψουμε τα αεροπλάνα μας, τα τανκς και τα όπλα μας, αλλά όχι το όπλο της προπαγάνδας. Πώς μπορούσαμε να μην το χρησιμοποιήσουμε,ποιος είναι αρκετά ανόητος να υποτιμά τη δύναμή του; Οφείλουμε την άνοδό μας σε αυτό και θα πρέπει να εξαρτιόμαστε από αυτό ακόμα περισσότερο στο μέλλον. Είναι ένα ισχυρό εργαλείο για τη διάπλαση της φύσης και της σκέψης του σύγχρονου ανθρώπου.
(Χίτλερ)

Πάουλ Γιόζεφ Γκαίμπελς

Και για τα δυο πολιτική και προπαγάνδα ισχύει το σλόγκαν: ο περιορισμός είναι το σημάδι της επίτευξης, ή όπως το έθεσε ο Καντ: "Κάθε πραγματικότητα αναπτύσσεται μέσα από περιορισμό".
(Politische Propaganda, UnserWille undWeg 4, 1934)

Αν θέλουμε να κάνουμε μια ιδέα να διεισδύσει στις μάζες, πρέπει να την επαναλαμβάνουμε συνεχώς παντού και πάντα. Η προπαγάνδα δε γνωρίζει περιορισμούς στην ικανότητα προσαρμογής της.
(Γκαίμπελς)

ΕΤΥΜΟΛΟΓΙΑ

Η λέξη προπαγάνδα παράγεται από το λατινικό ρήμα propagare που σημαίνει διαδίδω. Βασικά όμως με τον όρο προπαγάνδα εννοούμε τη με οποιοδήποτε τρόπο ή μέσο σκόπιμη, μεθοδική και συστηματική διάδοση ιδεών και αντιλήψεων με σκοπό τον επηρεασμό της σκέψης και των πράξεων των άλλων ανθρώπων. Ο όρος αυτός χρησιμοποιήθηκε για πρώτη φορά από το πάπα Γρηγόριο ΙΕ΄ στην εγκύκλιο στις 22 Ιουνίου 1622 του περίφημου ιδρύματος για τη "Διάδοση της Πίστεως" (De Propagande Finde), με μέλη καρδιναλίους και σκοπό τη καθοδήγηση του αγώνα για "την διάδοση της αληθινής πίστεως".
Αργότερα και ιδίως μετά τη Γαλλική επανάσταση ο όρος άρχισε να χάνει τη θρησκευτική-εκκλησιαστική σημασία του και να περνά στη πολιτική. Από τον 19ο αιώνα χρησιμοποιείται ευρύτατα στη λαϊκή γλώσσα και τον 20ο αιώνα ξεφεύγει οριστικά από το εκκλησιαστικό λεξιλόγιο και περνά στο πολιτικό. Θα μπορούσε βέβαια κάποιος να παρατηρήσει ότι η συστηματική διάδοση ιδεών και το κήρυγμα ανάγεται σε μια πολύ προγενέστερη εποχή, στις απαρχές του Χριστιανισμού, όταν ο ίδιος ο Χριστός προέτρεψε τους μαθητές του να πορευθούν και να κηρύξουν το Ευαγγέλιο σε όλο το κόσμο. Με αυτή την έννοια πολλοί θεωρούν σα μεγαλύτερο προπαγανδιστή όλων των αιώνων τον Απόστολο Παύλο.

ΠΟΥ ΣΤΗΡΙΖΕΤΑΙ Η ΠΡΟΠΑΓΑΝΔΑ

Κάθε πράξη ή ενέργεια του ανθρώπου είναι αποτέλεσμα μιας ιδέας ή συναισθήματος που γεννιέται είτε αυτόματα μέσα του ή προκαλείται από το εξωτερικό περιβάλλον. Συνήθως υπάρχει μια μονοσήμαντη αντιστοιχία ανάμεσα στις ιδέες-συναισθήματα και στις πράξεις προς τις οποίες αυτά ωθούν. Αν λοιπόν καταφέρει κάποιος να διεγείρει στο νου ενός ανθρώπου μια ιδιαίτερη ιδέα ή συναίσθημα, τότε αυτό το άτομο θα ωθηθεί, τις πιο πολλές φορές ασυνείδητα,προς μια συγκεκριμένη πράξη. "Η ιδέα όταν μπει μέσα στη μάζα μετατρέπεται σε υλική δύναμη", παρατήρησε ο Μαρξ. Ο επίμονα, μεθοδικά, πειστικά και συστηματικά επαναλαμβανόμενος λόγος, προφορικός ή γραπτός, διεγείρει στο νου των ανθρώπων ιδέες και αν συνοδεύεται από μια έξαρση των συναισθημάτων (που προκαλείται π.χ. από τη ρητορική δεινότητα του ομιλητή), τότε οδηγεί απαρεγκλίτως σε πράξεις και μάλιστα δυναμικής μορφής που μπορούν να κατευθυνθούν στο στόχο που βάζει ο προπαγανδιστής. Η προπαγάνδα όμως δεν ασκείται μόνο με το λόγο, αλλά και με άλλα μηχανικά ή συμβολικά μέσα,όπως μνημεία, αγάλματα, τελετές, στρατιωτικές επιδείξεις, παρελάσεις, επάρσεις σημαιών, καλές τέχνες κ.λ.π. Και αυτή ακόμα η μόρφωση και η εκπαίδευση είναι μια μορφή προπαγάνδας. Ο σχηματισμός επίσης των πολιτικών, θρησκευτικών και κοινωνικών κινημάτων οφείλεται στην επίμονη και συστηματική διάδοση ορισμένων ιδεών, δηλαδή στη προπαγάνδα.

Η έρευνα των βαθύτερων βιολογικών και ψυχολογικών αιτιών που ωθούν τον άνθρωπο σε συγκεκριμένες δράσεις οδήγησε στην αναγνώριση τεσσάρων διαφορετικών κινήτρων:

1) Του πολεμικού κινήτρου, που είναι μια όψη του ενστίκτου της αυτοσυντήρησης και κληρονομιά μας από τις αρχέγονες εποχές,όσο και αν το έχει εξευγενίσει σήμερα ο πολιτισμός μας,

2) του Κινήτρου για Ικανοποίηση των Βασικών Αναγκών (τροφής, ένδυσης και στέγασης), που είναι επίσης μια πλευρά του ενστίκτου της αυτοσυντήρησης

3) του Κινήτρου για Χαρά και Απόλαυση, που ανάγεται βασικά στο σεξουαλικό ένστικτο, αλλά δεν έχει σχέση μόνο με το σεξ, αλλά με την ευρύτερη ανάγκη μας για οποιοδήποτε είδος χαράς και ικανοποίησης και

4) του Κινήτρου για Στοργή και Αγάπη, που είναι μια εξευγενισμένη μορφή του σεξουαλικού ενστίκτου.

Με άλλα λόγια η συμπεριφορά του ανθρώπου καθορίζεται ως επί το πλείστον από τα δυο του βασικά ένστικτα: της αυτοσυντήρησης και της διαιώνισης του είδους. Τόσο καλύτερη θεωρείται γενικά μια προπαγάνδα, όσο περισσότερα από τα τέσσερα προηγούμενα βασικά κίνητρα φαίνεται να ικανοποιεί.

Η προπαγάνδα ασκείτο από την αρχαιότητα, αλλά τη σημερινή εποχή λόγω της ιδιαίτερης σημασίας που αποδόθηκε στην έννοια της "κοινής γνώμης", αυτή εξελίχθηκε σε μια εφαρμοσμένη επιστήμη "διαμόρφωσης" και καθοδήγησης αυτής της περίφημης κοινής γνώμης. Και αυτή ακόμα η βολιδοσκόπηση της κοινής γνώμης ή γκάλοπ αποτελεί ένα ιδιαίτερο είδος προπαγάνδας. Με τη συνδρομή της ψυχολογίας και της κοινωνιολογίας, η προπαγάνδα ασκείται σήμερα συνεχώς και αδιαλείπτως, διαποτίζοντας όλες τις όψεις της κοινωνικής μας ζωής, προσπαθώντας να επιβάλλει στη μεγάλη πλειοψηφία τις ιδέες μιας περιορισμένης μειοψηφίας ή ελίτ.

Είναι ευνόητο επομένως γιατί τη χρησιμοποιούν οι πολιτικοί για τη προβολή και διάδοση των ιδεών τους και οι αντιδραστικές κυβερνήσεις (υπάρχουν άραγε μη αντιδραστικές;) για τον ευνουχισμό και αποκοίμισμα των υπηκόων τους,κάνοντάς τους να δεχθούν αγόγγυστα τον καταφανή περιορισμό της ελευθερίας τους και την ωμή παραποίηση της αλήθειας.

ΤΑ ΕΙΔΗ ΤΗΣ ΠΡΟΠΑΓΑΝΔΑΣ

Γενικά διακρίνουμε τρία είδη προπαγάνδας: την Εμπορική Προπαγάνδα ή Διαφήμιση, τη Θρησκευτική Προπαγάνδα, Κατήχηση ή Προσηλυτισμό και τη Πολιτική Προπαγάνδα. Καθένα από αυτά τα είδη έχει το δικό του ιδιαίτερο σκοπό.Έτσι η διαφήμιση προσπαθεί να πείσει το κοινό για την ιδιαίτερη αξία και χρησιμότητα ενός προϊόντος, για να το κάνει να το αγοράσει. Από την άλλη μεριά η θρησκευτική προπαγάνδα προσπαθεί να δημιουργήσει νέους οπαδούς για να αυξήσει το κύρος και την ισχύ μιας ορισμένης θρησκείας. Τέλος η πολιτική προπαγάνδα αποσκοπεί στον επηρεασμό της κοινής γνώμης για πολιτικά οφέλη.

Επίσης σε σχέση με τη προέλευσή της η προπαγάνδα διακρίνεται σε: 

• Λευκή ή Ανοιχτή Προπαγάνδα, η οποία είναι υπεύθυνη και ενυπόγραφη δείχνοντας από πού προέρχεται και σε ποιον απευθύνεται. Είναι έγκυρη, αλλά επηρεάζει ένα μικρό μόνο ακροατήριο: τους οπαδούς αυτών των ιδεών.
• Γκρίζα Προπαγάνδα. Αυτή είναι ανεύθυνη, ανυπόγραφη, αποκρύπτοντας την προέλευσή της και τους πραγματικούς της σκοπούς. Είναι λιγότερο έγκυρη από τη λευκή προπαγάνδα, αλλά επηρεάζει μέσω του δημιουργούμενου "ψιθύρου" πολύ μεγαλύτερο ακροατήριο.
• Μαύρη Προπαγάνδα. Αυτή είναι ψευδεπίγραφη και πλαστογραφημένη και πολλές φορές φαίνεται σαν να προέρχεται από τον ίδιο τον εχθρό εναντίον του ο-ποίου βάλλει. Είναι η πιο δόλια μορφή προπαγάνδας και προσπαθεί να πλήξει τον αντίπαλο εκ των ένδον με ψεύτικες ομολογίες και πλαστογραφημένα έγγραφα που δήθεν προέρχονται απ' αυτόν.Η Γκρίζα και η Μαύρη Προπαγάνδα αποτελούν μαζί τη κρυφή ή Συγκαλυμμένη Προπαγάνδα, σε αντίθεση με την Ανοικτή Προπαγάνδα

ΘΡΗΣΚΕΥΤΙΚΗ ΠΡΟΠΑΓΑΝΔΑ, ΚΑΤΗΧΗΣΗ Ή ΠΡΟΣΗΛΥΤΙΣΜΟΣ

Η θρησκευτική προπαγάνδα, εκτός από τους μεγαλοπρεπείς ναούς, τα χρυσοποίκιλτα άμφια των ιερέων και τις τιάρες, χρησιμοποιεί για να επιβληθεί τις τελετές ή ιερουργίες, το τυπικό, το παράδειγμα ή μίμηση (βίοι αγίων, "μιμητές μου γίνετε" κ.λ.π.), το κήρυγμα και τη κατήχηση ή προσηλυτισμό. Με άλλα λόγια τη προσέλκυση οπαδών χρησιμοποιώντας την επίφαση της γνώσης και αυθεντίας και την παλιά καλή συνταγή της πλούσιας ανταμοιβής ή τιμωρίας,και των δυο στην "άλλη ζωή". Ένα ακόμα μέσο που χρησιμοποιεί είναι η εκμετάλλευση παντός είδους ανθρώπινης αδυναμίας όπως της άγνοιας, της ευήθειας, του ανθρώπινου πόνου και της οικονομικής ανέχειας. Θρησκευτική προπαγάνδα έχουν κάνει όλες βασικά οι θρησκείες, με λιγότερο ίσως το Βουδισμό. Ο Χριστιανισμός και ιδιαίτερα ο Καθολικισμός είναι μια πολύ προπαγανδιστική θρησκεία με κομισάριους ιερείς που οργώνουν τα μήκη και τα πλάτη της γης για να βοηθήσουν τους πτωχούς και αδύναμους, που εν μέρει συντρέχουν, για να τους κάνουν τελικά να αλλαξοπιστήσουν και να ασπαστούν τα δικά τους δόγματα. Στο παρελθόν χρησιμοποίησε μάλιστα και πολεμικά μέσα, βλέπε σταυροφόρους, για να επιτύχει τους σκοπούς του.

Σύμφωνα με τον Γιουίλιαμ Σάργκαντ, οι μεθοδολογίες του θρησκευτικό προσηλυτισμού "πλησιάζουν συχνά τόσο πολύ τις σύγχρονες πολιτικές τεχνικές της πλύσεως εγκεφάλου και του ελέγχου του νου, ώστε η καθεμιά φωτίζει τους μηχανισμούς της άλλης". Ο Σάργκαντ δίνει ιδιαίτερη προσοχή στον μεγάλο Άγγλο κληρικό των μέσων του 18ου αιώνα Τζων Γουέσλεϋ. Η τεχνική του περιελάμβανε μια κατά μέτωπον επίθεση εναντίον των συναισθημάτων και ιδίως του φόβου. Ο ιεροκήρυκας θα κτυπούσε αυτή τη νότα με όσο το δυνατόν μεγαλύτερη ένταση για το μεγαλύτερο δυνατόν χρόνο, μέχρις ότου πολλοί από το ακροατήριό του έπεφταν σε υστερική λιποθυμία. Αυτή η μέθοδος πολύ λίγο διαφέρει από τον υπερσυναισθηματικό προγραμματισμό που προκαλούν πολλοί σύγχρονοι θρησκευτικοί κατηχητές.

ΟΙ ΔΟΛΟΦΟΝΟΙ

Ο μυθικός Πέρσης πολέμαρχος Χασάν Σαμπάχ εφάρμοσε μια πολύ αποτελεσματική μέθοδο θρησκευτικής προπαγάνδας για να επιτύχει τους σκοπούς του.Όταν εξορίσθηκε από τη Περσία το 1078, ορκίσθηκε εκδίκηση. Όπως αναφέρει ο Μάρκο Πόλο "έδινε υπνωτιστικές ρουφηξιές σε δέκα με δώδεκα νεαρούς".Μετά μετέφερε τους ναρκωμένους νεαρούς σε μια όμορφη, αλλά απομονωμένη κοιλάδα κοντά στη λοφοπλαγιά του οχυρού του.

Ο Χασάν Σαμπάχ,
ο θρυλικός "Γέρος του Βουνού"
(δεκαετία 1050 - 1124)

Κάθε λεπτομέρεια σε αυτή τη κοιλάδα αντιστοιχούσε στις περιγραφές του παραδείσου που δίνει το Κοράνι, μαζί, με μια ομάδα από όμορφα κορίτσια του χαρεμιού. "Με το που ξυπνούσαν οι νέοι από τη ληθαργική τους κατάσταση, αμέσως εντυπωσιαζόντουσαν από όλα τα ευχάριστα αντικείμενα γύρω τους και βλέποντας να περιβάλλονται από όμορφες νεαρές κοπέλες, που τραγουδούσαν, έπαιζαν και τραβούσαν τη προσοχή τους με τα πιο ωραία χάιδια...". Οι νεαροί πίστευαν κυριολεκτικά ότι είχαν πεθάνει και ότι είχαν πάει στο παράδεισο. Μετά από μερικές βδομάδες μακαριότητας εκδιώχνονταν (προς μεγάλη τους απογοήτευση) από τον παράδεισο κι επέστρεφαν στον εξωτερικό κόσμο. Ο Χασάν θα τους έστελνε τότε σε αποστολές ως επί το πλείστον δολοφονιών άλλων ηγετών. Η υποσχόμενη ανταμοιβή, τόσο για την επιτυχία, όσο και σαν μάρτυρες, ήταν μια επανεπίσκεψη του κήπου των απολαύσεων. Έτσι ο Χασάν κατάφερε να ξεπεράσει το πιο σοβαρό εμπόδιο για έναν αποτελεσματικό πολεμιστή: το έμφυτο ανθρώπινο ένστικτο για αυτοσυντήρηση. Τα στρατεύματά του καλωσόριζαν το θάνατο και διατηρούσαν το εκστατικό όραμά τους για τη μετέπειτα ζωή με την ελεύθερη χρήση χασίς, από όπου προέρχεται και ο όρος Χασισίμ, από τον οποίο παράγεται η αγγλική assassin = δολοφόνος.

Μια άλλη τεχνική στρατολόγησης ήταν πιο άμεση: Ο Χασάν αγόραζε παιδιά από τους φτωχούς και τα ανέτρεφε από μωρά, ώστε να γίνουν απόλυτα υπάκουοι πολεμιστές του. Τόσο μεγάλος ήταν ο έλεγχος του στους στρατιώτες του, που μια φορά εντυπωσίασε έναν αξιωματούχο επισκέπτη διατάσσοντας έναν από τους άνδρες του να πηδήσει στο γκρεμό, μια εντολή που πραγματοποιήθηκε αμέσως χωρίς κανένα δισταγμό. Με αυτές τις μεθόδους του ο Χασάν εξελίχθηκε τελικά στον πιο ισχυρό πολέμαρχο της περιοχής που ονομάζουμε σήμερα Μέση Ανατολή.

ΕΜΠΟΡΙΚΗ ΠΡΟΠΑΓΑΝΔΑ Ή ΔΙΑΦΗΜΙΣΗ

Στον αρχαίο και το μεσαιωνικό κόσμο η διαφήμιση διεξαγόταν από στόμα σε στόμα. Το πρώτο βήμα προς τη σύγχρονη διαφήμιση ήρθε με την ανάπτυξη της τυπογραφίας το 15ο και 16ο αιώνα. Το 17ο αιώνα οι εβδομαδιαίες εφημερίδες στο Λονδίνο άρχισαν να βάζουν διαφημίσεις και μέχρι το 18ο αιώνα αυτή η διαφήμιση γνώριζε μεγάλη άνθιση.

Η Βιομηχανική Επανάσταση δημιούργησε ένα νέο είδος προπαγάνδας που ενδιαφερόταν για τον επηρεασμό των καταναλωτών μέσω του μάρκετινγκ και της διαφήμισης. Από την αρχή του εικοστού αιώνα έγιναν εκτεταμένες έρευνες για τις προτιμήσεις και τη συμπεριφορά των καταναλωτών και για το πώς αυτοί αντιδρούν στους διάφορους τρόπους πώλησης των προϊόντων. Οι μεγάλες εταιρίες ήθελαν να ξέρουν τις γνώμες τους και τις πεποιθήσεις τους και το πώς θα μπορούσαν να τους επιβάλλουν ευκολότερα τα προϊόντα τους. Συγκέντρωσαν έτσι ένα τεράστιο όγκο πληροφοριών για τις ανάγκες, τις συνήθειες, τη συμπεριφορά και τη ψυχολογία των καταναλωτών, τον οποίο μετά επεξεργάστηκαν για να τους χειριστούν ανάλογα. 

Από το 1920, έγινε αντιληπτό ότι η επέκταση της ψηφοφορίας και η αύξηση της αγοραστικής δύναμης ενός γενικά αδαούς και ως επί το πλείστον αμόρφωτου ή ημιμορφωμένου κοινού, σήμαινε μια διαρκώς μεγαλύτερη ευκαιρία για τους δημαγωγούς προπαγανδιστές να αυξήσουν τα κέρδη τους χρησιμοποιώντας διάφορους μύθους, ουτοπικές έλξεις και "κατά συνθήκην ψεύδη". Το ενδιαφέρον τους μάλιστα κορυφώθηκε μετά τη δημοσίευση των πειραμάτων του Ρώσου φυσιολόγου Ιβάν Παβλώφ πάνω στα εξαρτημένα ανακλαστικά και των αναλύσεων των ανθρωπίνων κινήτρων από πολλούς ψυχαναλυτές. Σε αυτό βοήθησαν επίσης η "Ομαδική Ψυχολογία και Ανάλυση του Εγώ" του Φρόυντ, η " Κοινή Γνώμη" του Γουόλτερ Λίπμαν (1922) και το "Φασματικό Κοινό"

(1925). 

Το 1927 ο Αμερικανός πολιτικός επιστήμονας Χάρολντ Ντ. Λάσγουελ δημοσίευσε το διάσημο βιβλίο του "Η Τεχνική της Προπαγάνδας στον Παγκόσμιο Πόλεμο", όπου περιέγραφε και ανέλυε τη προπαγάνδα που χρησιμοποίησαν τα βασικά εμπόλεμα μέρη στο πρώτο παγκόσμιο πόλεμο. Ακολούθησαν μελέτες της Κομμουνιστικής προπαγάνδας και άλλων μορφών επικοινωνίας. Σε λίγα χρόνια πάρα πολλοί κοινωνιολόγοι, ιστορικοί, δημοσιογράφοι και ψυχολόγοι ασχολήθηκαν με το θέμα αναλύοντας τα διάφορα είδη της πολιτικής, πολεμικής και εμπορικής προπαγάνδας. Κατά τη Ναζιστική περίοδο, το δεύτερο παγκόσμιο πόλεμο και τη μετέπειτα περίοδο του ψυχρού πολέμου ανάμεσα στις ΗΠΑ και τη Σοβιετική Ένωση, πάρα πολλοί ερευνητές και συγγραφείς εργάστηκαν για τη κυβέρνηση και για διάφορες εμπορικές εταιρίες, κάνοντας προπαγάνδα. Έτσι σιγά-σιγά η προπαγάνδα άρχισε να εξελίσσεται από τέχνη σε επιστήμη. 

Σήμερα όλες οι σημαντικές κυβερνήσεις, πολιτικά κόμματα, ομάδες ιδιαίτερου ενδιαφέροντος, κοινωνικά κινήματα και μεγάλες εμπορικές εταιρίες έχουν το δικό τους επιτελείο ειδικευμένων ερευνητών, προπαγανδιστών ή "διαμορφωτών της κοινής γνώμης". Μερικοί από αυτούς έχουν γίνει βουλευτές, σύμβουλοι και διευθυντές εταιριών. Οι πιο έμπειροι από αυτούς έχουν εκπαιδευθεί στην ιστορία, τη ψυχιατρική, τη πολιτική, τη κοινωνιολογία και τη στατιστική ανάλυση. 

Μεγάλα προπαγανδιστικά γραφεία διεξάγουν (ανοικτά και κρυφά) πολύπλοκες παρατηρήσεις και έρευνες για ηγέτες, στρώματα του λαού και κοινωνικές ομάδες που θέλουν να επηρεάσουν. Δουλεύοντας κατεξοχήν με υπολογιστές και μαθηματικούς τύπους, και κάνοντας ακόμα και προσομοιώσεις διαφημιστικών εκστρατειών στους υπολογιστές τους, εξάγουν τελικά μερικά σημαντικά συμπεράσματα, τα οποία χρησιμοποιούν στη συνέχεια για τη καθοδήγηση του"στόχου" τους..

Μέσα στους κύκλους των έμπειρων αναλυτών και διαμορφωτών της κοινής γνώμης θεωρείται σαν αποδεδειγμένο γεγονός ότι ο ευρύς λαός, αλλά ακόμα και άνθρωποι με υψηλό μορφωτικό και κοινωνικό επίπεδο, αντιδρούν συχνά πιο ευνοϊκά σε ουτοπικούς μύθους και ευσεβείς πόθους παρά σε μια σοβαρή ανάλυση των γεγονότων. Ο μέσος πολίτης που μπορεί να γνωρίζει ότι εξαπατάται, δεν έχει συνήθως αρκετή μόρφωση, χρόνο, ή οικονομικά μέσα για να υπερασπιστεί τον εαυτό του ενάντια στους ογκώδεις οργανισμούς των διαμορφωτών της κοινής γνώμης και των κρυφών συμβούλων τους.

Η ΣΥΓΧΡΟΝΗ ΠΡΟΠΑΓΑΝΔΑ

Ο σύγχρονος προπαγανδιστής μπορεί να χρησιμοποιήσει μια ευρεία περιοχή σημάτων, συμβόλων και μέσων για να μεταδώσει το μήνυμά του. Για να επιτύχει τους σκοπούς του επιλέγει σκόπιμα γεγονότα, επιχειρήματα και σύμβολα και τα παρουσιάζει έτσι, ώστε να έχει το καλύτερο δυνατό αποτέλεσμα. Οτιδήποτε άλλο σχετικό το παραλείπει επίτηδες, το υποβαθμίζει ή το παραμορφώνει και προσπαθεί να εκτρέψει τη προσοχή των ανθρώπων απ' οτιδήποτε άλλο εκτός από τη δική του προπαγάνδα. 

Τα σήματα που χρησιμοποιεί περιλαμβάνουν ήχους (λέξεις, μουσική, ηχητικά εφέ), χειρονομίες με συμβολική σημασία (στρατιωτικός χαιρετισμός, υψωμένος αντίχειρας, πιάσιμο της μύτης κ.λ.π.), στάσεις του σώματος, ειδικές δομές (ένα μνημείο, ένα κτίριο), ρούχα (μια στολή, μια τουαλέτα), ειδική κόμμωση, διάφορα ορατά σήματα (ένα πόστερ, μια σημαία, ένα σφυροδρέπανο, ένα σταυρό, μια πεντάλφα) κ.ο.κ.. 

Τα μέσα τώρα που μπορεί να χρησιμοποιήσει για να μεταδώσει τα μηνύματά του είναι πάρα πολλά και με τη φαντασία του και επινοητικότητά του μπορεί να βρει ακόμα περισσότερα. Τα προφορικά μέσα περιλαμβάνουν την ομιλία, τη συζήτηση, το σλόγκαν, το σύνθημα, τον ψίθυρο, τις φήμες και το ραδιοφωνικό και τηλεοπτικό λόγο. Τα γραπτά μέσα περιλαμβάνουν τις εφημερίδες, τα βιβλία, τα περιοδικά, τις επιστολές (ανοικτές και ιδιωτικές), κατάλληλα επιλεγμένα αποσπάσματα απ' όλα αυτά (για να αποδεικνύει ο προπαγανδιστής αυτό που θέλει, ακόμα και αν είναι αντίθετο από την άποψη του συγγραφέα), τα πλακάτ, τα φυλλάδια, τις προκηρύξεις, τις αφίσες, τις διαφημίσεις στους δρόμους και στα μέσα μαζικής μεταφοράς, τους πίνακες ανακοινώσεων και το γράψιμο στους τοίχους.

Άλλα μέσα περιλαμβάνουν τη γλυπτική, τη ζωγραφική, τη μουσική (τρομερό σύγχρονο μέσο με το τρόπο που χρησιμοποιείται στο ρυθμό, στους στίχους των τραγουδιών και στη κουλτούρα ή υποκουλτούρα που διαδίδει. Όπως είπε ο Γκαίμπελς, "πρώτος προπαγανδιστής είναι ο τυμπανιστής"), τη ποίηση, το χορό (χορευτικά κλαμπ, μπαλέτο, χορευτικά συγκροτήματα, χορευτικές εκδηλώσεις, χορευτικές βραδιές), την αρχιτεκτονική, τα μνημεία, τα αγάλματα,τους ναούς, τη διακοσμητική, το θέατρο (ιδίως οι επιθεωρήσεις, αλλά και το σοβαρό θέατρο), το κινηματογράφο (ένα άλλο τρομερό προπαγανδιστικό μέσο που μαζί με τη Δυτική λεγόμενη μουσική, που εξιτάρει τη νεολαία, έχει επιβάλλει σε όλο σχεδόν το κόσμο τον Αμερικάνικο τρόπο ζωής), το ραδιόφωνο,τη τηλεόραση, τη μόδα, την επίσημη ένδυση (στρατιωτικοί, αστυνομικοί, πολιτικοί, πλούσιοι με σμόκιν και τουαλέτες σε δεξιώσεις), τα ινδάλματα (από το μουσικό ή το κινηματογραφικό στερέωμα σαν πρότυπα ένδυσης, κόμμωσης και συμπεριφοράς), τις υποσχέσεις (που καθησυχάζουν συνειδήσεις, συνεχώς αναβάλλεται η εκπλήρωσή τους και που συνήθως δεν πραγματοποιούνται ποτέ), τη κολακεία, τις φωτεινές επιγραφές, τα χρώματα (π.χ. το κόκκινο για τη διέγερση, το πράσινο για τη γαλήνευση, το λευκό για την αγνότητα, το μαύρο για το φόβο ή το πένθος κ.λ.π.), τις συγκεντρώσεις, τις διαδηλώσεις, τις πορείες (π.χ. η πορεία ειρήνης των Λαμπράκηδων), τις κηδείες επιφανών προσώπων (π.χ. του Γεωργίου Παπανδρέου, του Γεννηματά, της Μελίνας, του Ανδρέα Παπανδρέου, του Καραμανλή), τις μπάντες, τα εμβατήρια, τα εθνικά και θρησκευτικά σύμβολα (σημαία, σταυρός, εθνικός ύμνος), τις στρατιωτικές επιδείξεις, τις παρελάσεις, τις Εθνικές εορτές, τους διαγωνισμούς (π.χ. ο διαγωνισμός ομορφιάς, που δημιουργεί τα διάφορα ανόητα πρότυπα), τις εκθέσεις (ζωγραφικής κ.λ.π.), τα καλλιτεχνικά σόου, τους εράνους (κομματικοί π.χ. ο ετήσιος έρανος της ΚΝΕ, θρησκευτικοί π.χ. "προς αποπεράτωσιν του ιερού ναού" κοινωνικοί: Ερυθρού Σταυρού, Αντικαρκινικός κ.λ.π.), τα φεστιβάλ (π.χ. το φεστιβάλ της ΚΝΕ, μουσικά φεστιβάλ), τα νόμιμα τυχερά παιχνίδια(λαχεία, προ-πό, λόττο, τζόκερ, σουϊπστέικ, που είναι όλα μια άλλη μορφή ανεκπλήρωτων υποσχέσεων κι εφησυχασμού), τις διεθνείς αθλητικές συναντήσεις (που προπαγανδίζουν τη χώρα των νικητών), και τα δημοφιλή σπορ (ποδόσφαιρο, μπάσκετ, που δημιουργούν φανατικούς, αλληλοσπαρασσόμενους οπαδούς πάνω στην απλή ιδέα ότι "είμαστε οι καλύτεροι" και θα πρέπει γι' αυτό να νικάμε συνεχώς και αν καμιά φορά μας νικήσετε, θα τα κάνουμε λίμπα και θα σας πλακώσουμε στο ξύλο".

Πηγή: Τεχνολογία Υποταγής Συνειδήσεων (Δημήτρης Ευαγγελόπουλος)