Πέμπτη 22 Μαΐου 2014

ΥΠΟΣΥΝΕΙΔΗΤΑ ΜΗΝΥΜΑΤΑ

Υποσυνείδητα μηνύματα λέγονται τα οπτικά ή ακουστικά μηνύματα που προβάλλονται τόσο γρήγορα (σε ένα κλάσμα του δευτερολέπτου), που δεν προλαβαίνουν να γίνουν αντιληπτά από το συνειδητό και προχωρούν κατευθείαν στο υποσυνείδητο, όπου εντυπώνονται σαν υποβολές και ωθούν τα άτομα σε συγκεκριμένες δράσεις. Πολλοί έχουν μιλήσει για ένα "κατώφλι αίσθησης ή συνειδητότητας", που αν ένα μήνυμα μεταδίδεται κάτω από αυτό, δε γίνεται αντιληπτό και διεισδύει λαθραία και απαρατήρητα στο υποσυνείδητο.

Πριν 40 περίπου χρόνια η Αμερική ταράχθηκε από το τρόμο των υποσυνείδητων μηνυμάτων που θα μπορούσαν να στέλνονται από το "Μεγάλο Αδελφό"και να αναγκάζουν τους ανθρώπους να κάνουν πράγματα ενάντια στη θέλησή τους. Όλα ξεκίνησαν με τον διαφημιστή Τζέιμς Βίκαρυ, ο οποίος άρχισε να προβάλλει υποσυνείδητες διαφημίσεις σε ανυποψίαστους θεατές στη διάρκεια κινηματογραφικών προβολών.

Ο Βίκαρυ είχε κάνει αρχικά μελέτες για το ρυθμό με τον οποίον ανοιγοκλείνουν οι γυναίκες τα μάτια τους σε διάφορους τρόπους παρουσιάσεως των προϊόντων ενός καταστήματος. Αναζητούσε να συνδυάσει αυτό το ρυθμό με το ενδιαφέρον τους για τα προϊόντα και τους τρόπους παρουσιάσεώς τους. Το 1957 ανήγγειλε ότι είχε σχεδιάσει μία μηχανή προβολής υποσυνείδητων μηνυμάτων, που μπορούσε να μεταδίδει απαρατήρητα μηνύματα στον κινηματογράφο. Ισχυρίσθηκε ότι είχε διεξάγει ένα τεστ έξη εβδομάδων σε ένα κινηματογράφο στο Φορτ Λη του Νιου Τζέρσεϋ, όπου είχε προκαλέσει μια σημαντική αύξηση των πωλήσεων. Τα μηνύματα "Πεινάτε; Φάτε ποπ κορν" και "Διψάτε; Πιέστε κόκα κόλα" προβάλλονταν στην οθόνη κάθε πέντε δευτερόλεπτα σε όλη τη διάρκεια του φιλμ, εμφανιζόμενα τόσο γρήγορα (σε 1/3.000 του δευτερολέπτου), που δεν γινόντουσαν αντιληπτά από τους θεατές. Ο Βίκαρυ είπε ότι τα υποσυνείδητα μηνύματα αύξησαν τις πωλήσεις της κόκα κόλας κατά 18% και του ποπ κορν κατά 58%.

Παρόλο που ο Βίκαρυ δεν έδωσε πολλές λεπτομέρειες για το πείραμά του, τα νέα ότι τα υποσυνείδητα μηνύματα μπορούσαν να επηρεάσουν τη σκέψη και τις πράξεις των ανθρώπων εξαπλώθηκαν γρήγορα σε όλη την Αμερική και πολλοί άνθρωποι άρχισαν να φοβούνται και να αντιδρούν γι' αυτή τη θρασεία, ύπουλη και προσβλητική, όπως πίστευαν, παρείσδυση στο υποσυνείδητό τους. Μπορεί να μην μπορούσαν να δουν τα υποσυνείδητα μηνύματα, αλλά ήταν σίγουρο ότι έπρεπε να προσέξουν πολύ γι' αυτά.

Η διαφημιστική βιομηχανία γρήγορα κατάλαβε ότι οποιαδήποτε κέρδη θα μπορούσε να έχει από τις διαφημίσεις που χρησιμοποιούσαν υποσυνείδητα μηνύματα, θα τα έχανε γρήγορα από την αυξανόμενη κατακραυγή του κόσμου. Η Εθνική Ραδιοφωνία και Τηλεόραση ζήτησε από τα μέλη της να αποφεύγουν να χρησιμοποιούν υποσυνείδητα μηνύματα μέχρι να ρυθμιστεί το θέμα, γιατί αυτά "μπορούσαν να εκφοβίσουν τους καταναλωτές και να βλάψουν την αξιοπιστίατων διαφημιστών".

Η ανησυχία της κοινής γνώμης εξαπλώθηκε και στο Κογκρέσο, όπου κάποιοι ζήτησαν να απαγορευθεί αυτή η δόλια τεχνική. Ο Δημοκρατικός μάλιστα Αντιπρόσωπος της Ουτάχ, Γουίλιαμ Ντόουσον, προειδοποίησε για τους κινδύνους να χρησιμοποιηθεί η μέθοδος για τους σκοπούς της πολιτικής προπαγάνδας και να οδηγήσει στην εγκαθίδρυση μιας ολοκληρωτικής κυβερνήσεως.

Ο σταθμός WTWO, στο Μπάνγκορ του Μέιν δοκίμασε το Σεπτέμβριο του 1957 επί δυο βδομάδες τα υποσυνείδητα μηνύματα στις αναγγελίες του σταθμού. Μέρα παρά μέρα μετέδιδε κάθε 11 δευτερόλεπτα, για 1/80 του δευτερολέπτου, τις λέξεις: "εάν έχετε δει αυτό το μήνυμα, γράψτε στο WTWO". Ο σταθμός ανέφερε ότι δεν υπήρξε καμιά παρατηρήσιμη αύξηση στο ταχυδρομείο του κι εγκατέλειψε έτσι το πείραμα.

Ο Βίκαρυ για να κατευνάσει τους φόβους του Κογκρέσου και να σώσει τη πελατεία του, έκανε μια επίδειξη της τεχνικής του τον Ιανουάριο του 1958 για την Ομοσπονδιακή Επιτροπή Επικοινωνιών (FCC) σ' ένα τηλεοπτικό στούντιο της Ουάσιγκτον. Μεταδόθηκαν σύντομα υποσυνείδητα μηνύματα (διαρκείας 1/20 του δευτερολέπτου), κάθε πέντε δευτερόλεπτα, στη διάρκεια της προβολής της ταινίας "The Gray Ghost." Τα μηνύματα αυτά έγιναν αργότερα ορατά στο ακροατήριο. Ο Βίκαρυ εξήγησε ότι τα βασικά στοιχεία της υποσυνείδητης αντίληψης είναι η ταχύτητα και η ένταση της εικόνας. Αν μειωθεί η ένταση της εικόνας καθώς αυξάνει το μήκος της ορατής περιόδου, το παρουσιαζόμενο μήνυμα μπορεί να κρατηθεί κάτω από το κατώφλι της συνειδητής αντίληψης. Η τεχνική της εταιρίας του χρησιμοποιούσε χαμηλό κοντράστ και ένταση.

Ο Βίκαρυ προσπάθησε να μειώσει τη σημασία της δύναμης των υποσυνείδητων μηνυμάτων, ονομάζοντάς τα "μια ήπια μορφή διαφήμισης" και "μια πολύ αδύνατη μέθοδο πειθούς" και διαβεβαίωσε το επίσημο ακροατήριό του ότι θα επέμενε οι θεατές της τηλεόρασης να ενημερώνονται εκ των προτέρων από τα κανάλια που σκόπευαν να χρησιμοποιήσουν τα υποσυνείδητα μηνύματα. Διαβεβαίωσε την Επιτροπή ότι αυτό το είδος επικοινωνίας δεν μπορούσε να πείσει, ή να επηρεάσει, παρά μόνο να υπενθυμίσει. Ότι οι αντιληπτικές άμυνες ενός ατόμου υποσυνείδητα θα απέρριπταν ένα ανεπιθύμητο μήνυμα. Με άλλα λόγια ότι το υποσυνείδητο μήνυμα δεν μπορεί να αναγκάσει ένα άτομο να κάνει κάτι που αυτό πραγματικά δε θέλει να κάνει. Είπε ότι το διπλό πλεονέκτημα της υποσυνείδητης διαφήμισης είναι ότι το ακροατήριο μπορούσε να απολαμβάνειτα προγράμματα της τηλεόρασης χωρίς διακοπές και ο διαφημιστής μπορούσε να παρουσιάσει το μήνυμά του όταν η προσοχή των θεατών ήταν στο υψηλότερο σημείο της. Προσπάθησε επίσης να αποδείξει ότι η τεχνική του θα μπορούσε να προσφέρει, αν χρησιμοποιόταν σωστά, ακόμα και κοινωνική υπηρεσία. Τέλος είπε ότι θα δεχόταν μια κυβερνητική ρύθμιση, αλλά θα αντιδρούσε εναντίον οποιασδήποτε προσπάθειας απαγόρευσης, προσφεύγοντας στο Ανώτατο Δικαστήριο.

Την ίδια εποχή το κανάλι KTLA του Λος Άντζελες ανήγγειλε τα σχέδιά του για εκπομπές υποσυνείδητων μηνυμάτων. Υποσχέθηκε ότι θα προανήγγειλε τα μηνύματα στους θεατές, στην αρχή τουλάχιστον τα μη εμπορικά. Για να κολακεύσει και τη κυβέρνηση είπε ότι στην αρχή θα μετέδιδε ένα μήνυμα σαν το"Καταταχθείτε στο Στρατό", αργότερα θα προωθούσε τα δικά του προγράμματα και πολύ αργότερα στο τέλος θα μπορούσε να προχωρήσει και στις εμπορικές διαφημίσεις.

Οι Τάιμς της Νέας Υόρκης εμφανίσθηκαν τότε με ένα άρθρο με το τίτλο "Η Διαφήμιση Που Δεν Υπάρχει" όπου προειδοποιούσαν το KTLA να μη "παίζει με τη φωτιά". Παρόλο που παρατηρούσαν ότι κανείς δεν μπορεί να πει με ασφάλεια πόσο αποτελεσματική είναι αυτή η τεχνική, επιχειρηματολογούσαν ότι "οποιοδήποτε είδος μηνύματος που διεισδύει λαθραία στο νου του ατόμου, χωρίς αυτός να το βλέπει συνειδητά, να το ακούει, να το γεύεται, να το μυρίζει ή να το αισθάνεται, είναι μια εισβολή στην ιδιωτικότητα, όπως την είχε ονειρευθεί οΤζωρτζ Όργουελ".

Θα πρέπει να σημειωθεί πάντως ότι το πρώτο τηλεοπτικό πείραμα με υποσυνείδητο μύνημα συνέβη το 1956 στην Αγγλία. Η τηλεόραση BBC-TV, σε μια κανονική εκπομπή, μετέδωσε ένα μήνυμα με μια υποσυνείδητη υποτίθεται ταχύτητα. Στο τέλος του προγράμματος, ζητήθηκε από τους θεατές να αναφέρουν αν είχαν παρατηρήσει τίποτα ασυνήθιστο. Από τη σχετικά ελάχιστη ανταπόκριση που υπήρξε, ένα μικρό μόνο ποσοστό αναγνώρισε σωστά το μήνυμα. Λαμβάνοντας υπ' όψη τους και τον ελάχιστο γενικά αριθμό των αποκρίσεων, συμπέραναν ότι απλώς μερικοί θεατές είχαν αρκετά χαμηλά κατώφλια συνειδητότητας, για να μπορέσουν να αντιληφθούν το μήνυμα.

Στις 19 Ιανουαρίου 1958, στη διάρκεια ενός προγράμματος μισής ώρας του τηλεοπτικού δικτύου CBC-TV που έγινε σε 27 Καναδέζικους σταθμούς, μεταδόθηκε ένα υποσυνείδητο μήνυμα στην οθόνη 352 φορές, με εναλλακτική διάρκεια 0,2 και 0,5 δευτερόλεπτα. Στη συνέχεια ζητήθηκε από τους θεατές να αναφέρουν τις αντιδράσεις τους. Το CBC αποφάνθηκε ότι το πείραμα δεν οδήγησε σε ασφαλή συμπεράσματα για την αποτελεσματικότητα της τεχνικής.

Στις αρχές του 1958 μερικοί ραδιοφωνικοί σταθμοί χρησιμοποίησαν μια ακουστική απόδοση των υποσυνείδητων μηνυμάτων. Σύντομες, δύσκολα ακουόμενες φράσεις "φασματικών σποτς" προεγγραφόντουσαν από ντισκ τζόκευς μέσα σε μουσικά κομμάτια, ή πεταγόντουσαν στα διαστήματα των παύσεων των διαλόγων τους, με γρήγορες χαμηλές φωνές. Άλλοι σταθμοί πειραματίσθηκαν με ψιθυριζόμενες γρήγορες αναγγελίες, οι οποίες όμως ήσαν στη πραγματικότητα ακουστές από το ακροατήριο και δε θα μπορούσαν έτσι να ονομαστούν πραγματικά υποσυνείδητα μηνύματα.


Το 1962 ο Βίκαρυ σε μια συνέντευξή του στην Advertising Age είπε ότι στο ζήτημα των υποσυνείδητων μηνυμάτων έγινε πολύ μεγάλη φασαρία για το τίποτα. Εξήγησε ότι δεν είχε προβλέψει τη μανία του κόσμου ενάντια στη τεχνική του και ότι όταν αποφάσισε να τη χρησιμοποιήσει, η ιστορία διέρρευσε σε κάποια εφημερίδα και αυτός και η εταιρία του (Subliminal Projection Co.) ήσαν αναγκασμένοι να εμφανισθούν με τα υποσυνείδητα μηνύματα, χωρίς να είναι πραγματικά έτοιμοι. Δεν είχαν κάνει καθόλου έρευνα, εκτός απ' ό,τι χρειαζόταν για να κατοχυρώσουν μια πατέντα. Θεώρησε λάθος του την επιλογή του ονόματος για τη μέθοδό του, αλλά έτσι κι αλλιώς, όπως τόνισε, είχε αποφύγει να χρησιμοποιήσει μερικά από τα πιο ενοχλητικά τεχνάσματα της έρευνας για τα κίνητρα της ανθρώπινης συμπεριφοράς :

"Όσο γι αυτούς που θεώρησαν ότι αυτό ήταν τόσο τρομερό-ωραία, κι' εγώ είχα την ίδια αντίδραση στην αρχή... Αλλά σαν ένας ερευνητής, έχω πάντα προχωρήσει μπροστά, όσο πιο μακριά μπορώ. Γιατί, συγκριτικά με άλλα σχήματα που είχα τότε σκεφθεί, τα υποσυνείδητα μηνύματα είναι από τα πιο αθώα. Τι έγινε με τα άλλα; Στο διάολο, τα έθαψα".

Πηγή: "Τεχνολογία Υποταγής Συνειδήσεων (Δημήτρης Ευαγγελόπουλος)"

Δεν υπάρχουν σχόλια:

Δημοσίευση σχολίου